موسيقي ما – راضيه غنجي: بسياري از كارشناسان و هنرمندان هنر شريف موسيقي بر اين نظرند كه همكاري مشترك اساتيد اين حوزه مي تواند اتفاقي را در اين عرصه ايجاد كند كه در تاريخ موسيقي اين مملكت ثبت خواهد شد چراكه دوستي و مهرباني اساس هنر است و اگر پيشكسوتان موسيقي از هم فاصله بگيرند به اين هنر لطمه وارد خواهد شد. كنسرت مشترك حسين عليزاده و شهرام ناظري كه بعد از 24 سال در سالن ميلاد نمايشگاه بين المللي روي صحنه مي رود بهانه اي شد تا با اساتيد موسيقي به بحث و گفت وگو بنشينيم و نظر آنها را در خصوص لزوم همكاري اساتيد موسيقي جويا شويم. مصطفي كمال پورتراب استاد پيشكسوت موسيقي و چهره ماندگار اين هنر، محمدرضا لطفي نوازنده تار و سرپرست گروه همنوازان شيدا، محمدسرير آهنگساز و عضو هيات مديره خانه موسيقي و مجيد درخشاني نوازنده تار و سرپرست گروه خورشيد ما را در اين مبحث همراهي كردند كه ماحصل آن از نگاهتان مي گذرد:

• اساتيد كنار هم به خلق آثار جاودان بپردازند

مصطفي كمال پورتراب چهره ماندگار موسيقي به مي گويد: دوري راه ها، ترافيك و مشكلات زندگي امروزي ميان هنرمندان فاصله انداخته است در حالي كه در گذشته اين چنين نبود، هنرمندان پاتوقي براي ديدار يكديگر داشتند و دور هم جمع مي شدند، همين وحدت و همبستگي بين هنرمندان منجر به توليد آثار ماندگار مي شد.

وي مي افزايد: اين ضرورت وجود دارد كه هنرمندان و همه كساني كه در زمينه فرهنگ در كشورمان تلاش مي كنند با هم دوستي و انس داشته باشند اما متاسفانه شرايط اجتماعي فضايي را ايجاد كرده است كه هنرمندان منزوي و دور از هم شده اند و هر كدام در نقطه اي از شهر سكني گزيده اند.

اين آهنگساز با بيان اينكه سليقه اساتيد با هم متفاوت است توضيح مي دهد: اساتيد حوزه موسيقي كه هر كدام با سليقه هاي مختلف در اين عرصه مشغول كار هستند اتحاد و همكاري مشترك شان مي تواند اثري درخور را در كارنامه موسيقي ثبت كند، كنار هم آمدن اين سليقه ها مجموعه قابل اعتنا و كاملي را به وجود مي آورد.

اين نويسنده موسيقي به نكته ديگري اشاره مي كند و مي گويد: بعضي مواقع حمايت بي حد و حصر برخي هواداران و مخاطبان يك هنرمند موسيقي باعث مي شود خود هنرمندان از هم دور شوند و تك محوري رواج پيدا كند و گاهي همين مسئله موجب تفرقه ميان هنرمندان مي شود.

اين هنرمند معتقد است اگر هنرمندان كنار هم جمع شوند و آثار مشتركي بسازند مي توانند در پيشرفت هنر موثر باشند و به آن خدمت كنند. وي در خصوص تلاش هاي خانه موسيقي در گرد هم آوردن هنرمندان گفت: خانه موسيقي مجموعه اي است كه توسط موسيقيدانان ساخته شده است و فرصتي را فراهم كرده تا هنرمندان همديگر را ببينند و به ياد گذشته بيفتند و دغدغه هاي مشترك خود را به ميان بگذارند.

پورتراب بابيان اينكه هنرمندان نبايد مسائل و سليقه هاي شخصي را وارد مسائل فني هنر كنند تصريح مي كند: مسئله هنر يك اصل و يك قانون است، قوانين ثابت شده و همه جا يكسان است؛ هر قانوني عوارضي دارد بايد عوارض را كنار گذاشت و از قوانين پيروي كرد.

وي در پاسخ به اين سوال كه چرا بسياري از هنرمندان موسيقي تك محور شده اند و ترجيح مي دهند خودشان به تنهايي كار كنند، خاطرنشان مي كند: اين يكي از خصايص هنرمندان ايراني است كه تك محور باشند و جزء وجودي بزرگاني است كه در رشته هاي مختلف در ايران فعاليت مي كردند، بزرگاني چون فارابي، صفي الدين ارموي، ابن سينا همگي تك رو بودند اما نه با رويكرد منفي بلكه نوع كار آنها مي طلبيد كه اينگونه باشند در ضمن آنها تك محور بودند چرا كه زمان بسياري مي گذاشتند تا جزئيات يك مسئله را پيگيري كنند و به عمق و جان مطلب بروند.

اين استاد موسيقي مي گويد: اگر اساتيد موسيقي هم مشغول توليد آثار خود در عرصه هنر هستند و از همقطاران خود فاصله گرفته اند با اين ذهنيت پيش مي روند كه با فعاليت هاي شان به فرهنگ اين مملكت خدمت كنند اما اين ضرورت وجود دارد كه اساتيد كنار هم جمع شوند و به خلق آثار جاودان بپردازند و الگويي باشند براي هنرمندان جوان.

• وحدت عمل و وحدت نظر بين هنرمندان وجود ندارد

محمدرضا لطفي آهنگساز و نوازنده تار در اين باره مي گويد: ما مانند گذشته پاتوقي براي ديدار همديگر نداريم. در گذشته راديو فرصت خوبي را براي ديدار ما فراهم کرده بود اما امروز نمي توانيم همديگر را ببينيم.

وي با بيان اينكه هنرمندان وقتي به شهرت مي رسند، خودمحور و خودبين مي شوند و مخاطبانشان ديگر ضغف هاي آنها را نمي بينند، خاطرنشان مي كند: فرهنگ جامعه ما هم بدين شکل است؛ زماني که فردي به کسي علاقه داشته باشد، ضعف هايش را نمي بيند. مثلاً پدر و مادر ضعف هاي فرزند خود را نمي بينند و هر کس هر نقطه ضعفي درباره فرزندشان بگويد آنها نمي پذيرند، چون او را دوست دارند.

اين آهنگساز پيشكسوت با اشاره به اينكه درباره هنرمندان محبوب هم همين اتفاق مي افتد تاكيد مي كند: وقتي جامعه به هنرمندي علاقه دارد فقط از او تعريف مي کند و بستر انتقاد فراهم نمي شود، هنرمند به سرعت گمگشته مي شود. اين باعث مي شود هنرمند خودبين شود و حتي نخواهد دوستانش را ببيند و ترجيح بدهد تنها براي خودش کار کند. وزن روحي آدم ها سنگين شده است حرکتي که بايد داشته باشند را ندارند. بالارفتن سن و وضعيت روحي و اجتماعي هم در اين موضوع دخيل است.

لطفي معتقد است زمينه همكاري هاي مشترك را اساتيد و پيشكسوتان حوزه موسيقي بايد به وجود آورند و در اين باره خاطرنشان مي كند:من بارها در مصاحبه ها و در نشست هايم اين مسئله را مطرح كردم كه دغدغه كارمشترك با هنرمندان را داشته و دارم اما متاسفانه هيچكس جلو نمي آيد چرا كه هر هنرمندي مي داند اگر پيشقدم شود، بايد به مباحثي متعهد شود به چيزي كه بينابين نگرش هاي مختلف است و ديگر خودخواهي معنا ندارد.

سرپرست گروه هاي سه گانه شيدا مي افزايد: براي اينكه بخواهيم يك كار مشترك ارائه دهيم هر فردي از فكر شخصي خودش بايد كمي عدول كند و انعطاف داشته باشد مثلاً وقتي صنف تشكيل مي شود منافع صنف منافع ملت مي شود، پس با اين تفاسير وارد اين عرصه شدن و خلق آثار مشترك نيازمند انعطاف پذيري است اما متاسفانه امروز بسياري اصلاً حوصله انعطاف پذيري را ندارند.

لطفي مي گويد: من وقتي به ايران آمدم براي اعضاي چاووش نامه فرستادم كه با همديگر كار مشترك داشته باشيم اما تنها سه نفر پذيرفتند و بقيه قبول نكردند، با اين نگاه و روحيه چطور مي توان انتظار داشت كه همكاري هاي مشترك صورت بگيرد، وحدت عمل و وحدت نظر بين هنرمندان وجود ندارد و هر هنرمندي بخصوص برپايه اين ضرب المثل موسيقايي «هر كس ساز خودش را مي زند» حركت مي كند.

وي گفت: همه ما آرزو داريم كه موسيقيدانان بتوانند در قدم اول دوستي و معاشرت ها را با عشق شروع كنند و در تداوم اين حركت صحيح انساني به درستي عمل كنند.

• دوستي هاي گذشته بايد تحكيم شود

محمد سرير آهنگساز و عضو هيات مديره خانه موسيقي در اين باره به گفت: دوستي ها و همكاري هاي مشترك در زمينه هاي مختلف بويژه فرهنگي موجب بروز خلاقيت مي شود. بسياري از خلاقيت ها و آثاري كه خلق شده در اين ارتباط تنگاتنگ شكل گرفته است.

سرير مي افزايد: شرايط اجتماعي تحولاتي را ايجاد كرده است كه اين تحولات و تكنولوژي ها ميان انسان ها فاصله انداخته است. در گذشته منويات و احساسات از طريق نامه منتقل مي شد، اما امروز اينترنت كه منتقل كننده بخش عظيمي از پيام هاي ماست ديگر نمي تواند در آن سطح تاثيرگذار باشد به همين دليل ارتباطات عميق و ريشه دار نمي شود.

سرير معتقد است دوستي و نزديك بودن منجر به خلاقيت مي شود و خاطرنشان مي كند: در سال هاي اخير در كشورما همچون بسياري از كشورها مسائل مادي ريشه كرده و مسائل معنوي همچون جوانمردي، دفاع از دوستي و رفاقت ها كمرنگ شده است، همين دوري ها بر آثار هنري نيز تاثيرگذار بوده است.

اين آهنگساز تصريح مي كند: اين خلاقيت ها به وجود نمي آيد مگر اينكه اهالي هنر با هم انس و نزديكي داشته باشند تا بتوانند اثري ماندگار خلق كنند. ما بايد هر كدام تلاش كنيم جامعه را به سمت اين دوستي ها ببريم و هر استادي در اين زمينه پا به ميان بگذارد خدمت بزرگي به هنر و موسيقي اين مملكت كرده است.

سرير با تاكيد بر اينكه دوستي هاي گذشته بايد تحكيم شود مي گويد: علاوه بر اساتيد موسيقي كه نقش بسيار مهمي در زمينه ايجاد دوستي ها دارند نهادهاي صنفي نيز مي توانند در گردهم آوردن اين اساتيد نقش مهمي را ايفا كنند و تلاش كنند تا فرصت با هم بودن بزرگان موسيقي كنار هم فراهم شود كه در اين زمينه خانه موسيقي فعاليت هاي خوبي انجام داده و همواره در اين راستا تلاش كرده چرا كه ما معتقديم دوستي و همكاري اساتيد به رشد و تعالي موسيقي كمك بسزايي مي كند.

• احترام نبايد از بين برود

مجيد درخشاني سرپرست گروه خورشيد و نوازنده تار نظر ديگري دارد و به مي گويد: هر كدام از اساتيد كه روزگاري با هم كارهاي مشتركي ارائه مي دادند امروز ديگر خط مستقل خود را پيدا كرده اند و شايد ديگر ضرورتي نباشد كه كارهاي مشتركي ارائه دهند، امروز ديگر سبك هاي بسياري از اساتيد با همديگر قابل تلفيق نيست و اگر بخواهند اثر مشتركي بسازند ديگر آن تاثير را نخواهد داشت و شايد نتوانند حرف مشتركي داشته باشند.

وي مي افزايد: اجراي مشترك اساتيد آن هم به صورت نمادين مي تواند در ايجاد محبت و دوستي اتفاق خوبي را ايجاد كند كه بايد زمينه آن هرچه بيشتر فراهم شود. اما قطعاً نيازي با خلق آثار تازه و مشترك وجود ندارد چرا كه اساتيدي چون حسين عليزاده و محمدرضا لطفي هر كدام شيوه كاري خود را دارند.

درخشاني با بيان اينكه در وهله نخست اختلاف سليقه اساتيد را از هم دور كرده است تاكيد مي كند: روزي ما كه شاگردي اساتيدي چون استاد لطفي و استاد عليزاده را مي كرديم زير چتر آنها بوديم و آثار ماندگاري براي مردم زمزمه پذير شد، اما رفته رفته هر كسي حرفي براي گفتن پيدا كرد و رويه خود را پيش گرفت كه البته سيري طبيعي بود، من معتقدم نمي شود مسائل عاطفي را در كار حرفه اي دخالت داد گرچه انس و دوستي خود پيش برنده و باعث پيشرفت است.

وي مي افزايد: احترام نبايد از بين برود چرا كه نبود احترام به دوستي ها لطمه مي زند و همه كساني كه روزگاري دور با هم دوست بودند و همكاري هاي مشترك مي كردند امروز نيز بايد دوستي هاي خود را در موسيقي كه خودش هنر لطيفي است حفظ كنند گرچه همكاري مشتركي نداشته باشند و نگذارند دشمني جاي دوستي ها را بگيرد.

درخشاني معتقد است در اين مورد و به وجود آوردن زمينه هاي دوستي هنرمندان، اساتيد بايد پيشقدم شوند و در اين باره توضيح مي دهد: اساتيد مي توانند نقش مهمي در ايجاد اين دوستي ها داشته باشند چرا كه براي جوان ترهاي موسيقي نيز الگو هستند.

اين هنرمند در پاسخ به اين سوال كه جوانان امروز با آثار جديدتر خاطره اي در موسيقي ندارند و هرچه هست از توليدات گذشته در حوزه موسيقي است خاطرنشان مي كند: ايجاد خاطره و زمزمه پذير شدن آثار موسيقي نياز به گذشت زمان دارد و خالق اثر به قصد ماندگار شدن اثر آن را توليد نمي كند زماني كه ما در دوره چاووش آثار موسيقي مي ساختيم اصلاً فكر نمي كرديم اين آثار تا به اين حد بر دل مردم بنشيند و جاودان شود اما شد.

وي مي افزايد: امروز ما نمي توانيم بگوييم چه آثاري 30 سال ديگر در ذهن و جان مردم ماندگار مي شود، بايد صبور بود و تماشا كرد.