سیدسجاد حسینی : بشنوید ای دوستان این داستان خود حقیقت نقد حال ماست آن مولوی این بیت از مولانا آغازگر حکایت اول از دفتر اول مثنوی معروف به داستان کنیزک و پادشاه است که اینبار دستمایه ساخت اثری در خور توجه شده که با آهنگسازی عماد توحیدی به بار نشسته است. داوود آزاد خواننده ی موسیقی سنتی و تلفیقی در جایگاه خواننده و عبدالجبار کاکایی شاعر ،ترانه سرا و مولوی شناس معاصر در جایگاه راوی داستان در تولید این اثر با توحیدی همکاری کرده‌اند داستان پادشاه و کنیزک از جذاب ترین قصه های مثنوی است که از فراز و فرود وپیچیدگی و کشش دراماتیک بسیاری برخوردار است. به بیان دیگر عصاره و آینه تمام نمای روایت‌های داستانی مثنوی است مولانا در مثنوی تلاش می‌کند در قالب تمثیل و داستان گویی حقایق و معانی را برای مخاطب روشن سازد از این روست که همواره در آثارش مخاطب. را به ژرف اندیشی و دقت در معانی ومحتوای نهفته در قصه ها دعوت می کند. و از سطحی نگری وظاهر گرایی بر حذر می دارد. در آلبوم شمس جان نیز عماد توحیدی در جایگاه آهنگساز و مولف اثر با آوردن قصه در جلد آلبوم سعی دارد مخاطب را ترغیب کند که به درون مایه ومحتوای داستان با دید عمیق تری بنگرد. عماد توحیدی برای خلق اثر جدیدش از نسخه قونیه که از معتبر ترین نسخ مثنوی است استفاده کرده. توحیدی را پیش از این با آثار متفاوتی چون قلندر وار، ذوالجناح و کولی کوبی و..... میشناسیم توحیدی علاوه بر اهنگسازی نوازنده دف نیز می باشد و نخستین کسی است که برای آموزش دف شیوه علمی و آکادمیک طراحی کرد و حاصل آن انتشار کتاب شیوه دف نوازی . که پرفروش ترین کتاب موسیقی پس از انقلاب با شمارگان نود هزار نسخه و ۲۲ مرتبه چاپ است و شاخص بودن ساز دف درهمه آثار آهنگسازی شده توسط وی به وضوح قابل تشخیص است. در آلبوم این از موسیقی برای روایت و تصویر سازی داستان بهره گرفته شده آهنگساز سعی کرده. از فرمی از. موسیقی برای روایت داستان استفاده کند که با شکل مرسوم موسیقی سنتی در این سالها که مبتنی بر ردیف نوازی و ردیف خوانیست متفاوت است و درعین نو آورانه بودن یاد آور فضا و حال هوای قرن هفتم سرزمین آناتولی است که مولانا در آن زمان درآنجا می زیسته است و تنوع وتکثر موسیقایی آن دوره تاریخی در آن به وضوح ملموس وقابل شنیدن است. قطعات البوم. شمس جان عبارتند از: آتش، خيال، ادب، لقا، شمس، راز، ندا و وصال است كه مخاطب در هر قطعه بخشي از اين حكايت را ميشنود. آهنگساز اثر با تقطيع مناسب حكايت به هشت بخش و كارگرداني صوتي فضا و ملودي پردازي هاي كوتاه و موثر و طراحي خاص نقش راوي،خواننده،نوازندگان و همسرايان ، تجربه شنيداري تازه اي را به مخاطب خويش ارائه مي‌دهد. در واقع. در این اثر موسیقی در عین این که به عنوان ابزاری برای فضا سازی داستان در خدمت راوی وخواننده قرار گرفته خود به طور جداگانه بدون اینکه مزاحمتی برای عناصر دیگر ایجاد.کند روایت. گر داستان است. و خط سیر داستان و.احوالات شخصیت ها به خوبی در اهنگسازی لحاظ شده است. عبدالجبار کاکایی در جایگاه راوی به خوبی از عهده روایت داستان برآمده و توانسته تمام وجوه دراماتیک وپیچیدگی ها وجنبه های تعلیمی داستان کنیزک و پادشاه را با خوانش صحیح، با صلابت مکث ها ، تاکید ها و تعلیق های به جا و به اندازه برای شنونده ملموس وقابل درک سازد.فراز و فرود داستان و احوالات شخصیت ها در بزنگاه های مختلف داستان درصدا و لحن بیان او به خوبی. هویداست.و این مسئله ریشه در سال ها پژوهش و تدریس و شناخت عمیق و دقیق او نسبت به مثنوی و سایر آثار مولانا و در نگاه عام تر ادبیات.فارسی وعرفان ایرانی دارد. داوود آزاد در تداوم آثار گذشته خود در زمینه موسیقی عرفانی و کار بر روی اشعار مولانا در این اثر در جایگاه. خواننده. حضور موفق ومتفاوتی داشته است آوازها در هر قسمت از آلبوم به گونه ای طراحی و اجرا شده که متناسب با فضای هر بخش باشد اما در عین حال یک کلیت واحد را تشکیل می دهد و متناسب با فضای تعلیمی و عرفانی حاکم بر داستان است.برای مثال در آن بخش از داستان که طبیب روحانی به راز عشق کنیزک و مرد سمرقندی پی می برد. آواز در گوشه عشاق اجرا می شود که بیانگر حالات چون اشتیاق و رنج فراق و هجران است. و یا در قطعه ادب که مولانا به بیان مراتب و محاسن فضیلت اخلاقی رعایت ادب می پردازد آواز در دستگاه نوا اجرا شده که متناسب با فضای تعلیمی و نصیحت کننده این بخش از داستان است. در سال های اخیر علاوه بر آلبوم شمس جان آثار موسیقیایی متعددی براساس داستان هاو متون کهن ادبی و زندگی نامه بزرگان ادبیات کلاسیک فارسی ساخته شده است که از میان آنها می توان به آثاری چون روی در آفتاب به اهنگسازی صادق چراغی و آواز علیرضا قربانی. و روایت زنده یاد استاد پرویز بهرام (براساس دیوان شمس سروده حضرت مولانا)، مجموعه اپراهای عروسکی مولانا، حافظ،سعدی و خیام به کارگردانی بهروز غریب پور که بر اساس اشعار شاعران مذکور با استفاده از همنشینی و ترکیب موسیقی ارکسترال وآواز اصیل ایرانی وبابهره گرفتن از خوانندگان موسیقی اصیل ایرانی برای خواندن شخصیت های مختلف ساخته شد . آلبوم صورتگر به آهنگسازی علی پژوهشگر و خوانندگی سالار عقیلی و روایت امین تارخ( بر اساس دیوان شمس)، گفت و شنید به آهنگسازی پیمان سلطانی خوانندگی غلامرضا رضایی و سعید ادیب خوانش اشعار یارتا یاران (براساس خمسه حکیم نظامی گنجه ای) ، سیمرغ به آهنگسازی حمید متبسم و اجرای همایون شجریان( بر اساس داستان زال از شاهنامه سروده حکیم ابوالقاسم فردوسی) و همچنین آرش کمانگیر به آهنگسازی پژمان طاهری خوانندگی استاد شهرام ناظری و روایت دکتر قطب الدین صادقی اشاره کرد. وجه مشترک همه آثار یاد شده با آلبوم شمس جان در این است که در همه این آثار آهنگسازان و مولفان تلاش کرده‌اند با استفاده از یک خط داستانی مشخص میان قطعات آلبوم از لحاظ محتوا ارتباط منطقی و معناداری را برقرار کنند تفاوت در این است که آثاری مانند شمس جان کنسرت سیمرغ و آرش کمانگیر برپایه یک داستان خاص ومشخص ساخته شده اند. اما در آثاری مانند روی در آفتاب مجموعه اپراهای عروسکی و صورتگر داستان ابتدا توسط آهنگساز یا مولف اثر شکل گرفته و سپس از میان اشعار شاعر مورد نظر قطعات مناسب برای روایت داستان انتخاب شده است بنابراین آلبوم شمس جان از حیث شیوه روایت تنها با دو اثر سیمرغ و آرش کمانگیر شباهت هایی دارد و تفاوتش با آثار مذکور این است که داستان‌هایی که در آلبوم های سیمرغ و آرش کمانگیر مبنای ساخت اثر قرار گرفته‌اند در حوز ادبیات حماسی قرار می گیرند اما مثنوی معنوی و به طور خاص داستان کنیزک و پادشاه در حوزه ادبیات تعلیمی و غنایی قرار می گیرد. ضمن اینکه همانطور که پیش از این گفته شد در آلبوم شمس جان موسیقی نیز فارغ از کلام و به همراه آن در روایت داستان نقش ایفا می کند بنابراین از این منظر میتوان شمس جان را اثری منحصر به فرد در میان آثار موسیقیایی به این. سبک و سیاق دانست