پیروزه روحانیون: پیمان سلطانی رهبر ارکستر ملل است. او آثار موسیقی کلاسیک را با گروه سازهای مضرابی ایران ضبط کرده و مسئول اولین صدا خانه موسیقی ایران بوده است. او موسیقی مذهبی را مختص به ایران نمی‌داند و معتقد است چون موسیقی هنری غیرمفهومی است به طور مستقل نمی‌توان ژانری برایش در نظر گرفت مگر این که با کلام تلفیق شود.

آیا در رشته موسیقی، چیزی با عنوان موسیقی مذهبی داریم؟
بله طبعا موسیقی مذهبی داریم. این موضوع در کل جهان صدق می‌کند؛ مثلا موسیقی مذهبی اروپا از موسیقی کلیسا برآمده است. بیشتر موسیقیدان‌ها و آهنگسازان قرون 17، 18 و 19 اروپا ریشه‌های موسیقی‌شان را از موسیقی کلیسا اقتباس کرده‌اند. هر قوم و فرهنگی گرایش‌های مذهبی دارند و بخشی از موسیقی‌شان گرایش مذهبی دارد.

این گرایش گاهی عینی و مستقیم است و گاهی غیرمستقیم و ذهنی. اگر بخواهیم موسیقی مذهبی را به عنوان یک ژانر بررسی کنیم، این ژانر در کشور ما از زمان قاجاریه به بعد و با نمایش‌های تعزیه‌خوانی آغاز شد.

اصولا موسیقی مذهبی ما به صورت رسمی و کلاسیک از موسیقی تعزیه شکل گرفت. اما اگر نخواهیم به موسیقی مذهبی به صورت یک ژانر نگاه کنیم و یک سیر بومی برایش متصور شویم، بیشتر شخصی است و ریشه‌های آن را در آوازهای محلی باید پیدا کرد. در موسیقی نواحی و بومی موضو فرق می‌کند و موسیقی‌های مذهبی طبق جغرافیا و طبیعت و بر اساس آئین‌ها، اسطوره‌ها و افسانه‌های همان منطقه شکل می‌گیرد.  

موسیقی مذهبی ویژگی خاصی هم دارد؟
موسیقی یک هنر غیرمفهومی است و نمی‌توان ویژگی خاصی برایش ذکر کرد. در واقع موسیقی برای تعیین ژانر نیاز به کلام و شعر دارد.

البته در کشور ما غم یکی از نشانه‌های موسیقی مذهبی است؛ اما این ویژگی بیشتر ناشی از نگاهی است که ما به مذهب داریم و نوعی اندوه و غم را بر آن مسلط کرده‌ایم. در حالی که موسیقی مذهبی در اروپا این طور نیست و حتی برای مراسمی چون عروسی هم موسیقی مذهبی خاص دارند و اصلا اندوهبار نیست.

در هر صورت به نظر من اگر کلام یا نام بر موسیقی نباشد کسی نمی‌تواند بگوید این موسیقی مذهبی است، مگر این که با شعر یا نام مشخص شود. مثلا وقتی سمفونی امام رضا(ع) اجرا می‌شود اگر کسی نگوید این سمفونی امام رضا(ع) است از کجا می‌توان تشخیص داد این سمفونی امام علی (ع) است یا امام رضا(ع)؟ این ناشی از غیرمفهومی بودن هنر موسیقی است.

به نظر شما این سیر جدیدی که با عنوان موسیقی مذهبی در موسیقی کشور ما ایجاد شده است، مسیر درستی را می‌پیماید؟
موسیقی‌های سفارشی ذاتا بد نیستند و نمی‌توانیم بگویی چون سفارشی هستند خوب نیستند. موسیقی سفارشی در همه جای جهان وجود دارد و تا سفارشی نباشد شاید موسیقی شکل نگیرد. اما باید دید در این سفارش‌ها چقدر دقت وجود دارد و تنوع رعایت می‌شود.

نکته دیگر این که باید توجه کرد در این موسیقی‌های سفارشی شأن موسیقی و شأن موضوعی که برایش موسیقی ساخته می‌شود حفظ شود تا موسیقی ماندگار باشد. متاسفانه ما در سال‌های اخیر می‌بینیم که همه موسیقی‌ها فقط به تعدادی خاص از آهنگسازان سفارش داده می‌شود. در حالی که موزیسین‌ها و آهنگسازان قابل و باتجربه‌ای داریم که هیچوقت کسی سراغ آن‌ها نمی‌رود.

این عدم تنوع در انتخاب آهنگسازان باعث می‌شود، موسیقی‌هایی که می‌شنویم تکراری به نظر بیایند و اصل ماندگاری دور شود.