موسیقی ما - دکتر پيمان ناصح پور: کهنگی تبادل فرهنگی دو فرهنگ باستان ایران و هندوستان به پیش از اسلام بر می‌گردد. در روایت‌های تاریخی - جدا از اینکه این روایات تا چه مقدار به حقیقت نزدیک باشد - آمده است که پادشاه ایران، بهرام گور بنا به درخواست مردم ایران از پادشاه هندوستان می‌خواهد دوازده هزار نوازنده به ایران بفرستد تا آن‌ها برای مردم بنوازند و مردم ایران را شاد کنند. هر چند بررسی تبادل فرهنگی ایران و هند چیزی نیست که بتوان در یادداشت کوچکی مانند این بررسی کرد، ولی پیش از آنکه وارد اصل مطلب شوم، دوست دارم اشاره‌ای هم به دانشمند ایرانی، ابوریحان بیرونی (زادهٔ ۱۴ شهریور ۳۵۲، کاث، خوارزم - درگذشتهٔ ۲۲ آذر۴۲۷، غزنین) کنم که با نگارش کتاب مشهور خود، «تحقیق ماللهند» به عنوان اولین هند‌شناس دنیا مطرح گشت.

آنهاییکه با موسیقی هند آشنایی دارند، به خوبی می‌دانند که موسیقی کلاسیک هند به دو گروه موسیقی شمال هند یا «هندوستانی سانگیت» و موسیقی جنوب هند یا «کارناتیک سانگیت» بخش می‌شود و موسیقی شمال هند، بنا بر نظر بسیاری از پژوهشگران موسیقی به شدت تحت تاثیر موسیقی ایران است و بسیاری از این تاثیر‌ها با نماد شاعر هندی پارسی گوی، امیر خسرو دهلوی (۶۵۱ - ۷۲۵ هجری قمری) به عنوان سازندهٔ ساز طبلای هندی و مخترع سبک خیال و ترانه در موسیقی هندی و در ‌‌نهایت به عنوان پدر موسیقی قوالی مطرح می‌شود. از طرفی دیگر حضور راگاهای هندی در ردیف موسیقی ایرانی مثل رامکلی، دناسری، راک کشمیر، راک هندی و راک عبدالله نیز نشان از تاثیر موسیقی هندی بر موسیقی دستگاهی ایرانی دارد.

به هر حال آن چیزی که بیشتر مد نظر اینجانب در این یادداشت کوتاه است مطرح کردن ورود موسیقی هندی به ایران در چند دهه اخیر است. در این میان شاید اولین چیزی که به ذهن برسد، آوردن سازهای موسیقی هندی به موسیقی پاپ ایران پیش از انقلاب توسط عباس مهرپویا (۱۳۰۶ تهران - خرداد ۱۳۷۱) خواننده و آهنگساز ایرانی است. اگر کسی به کارهای عباس مهرپویا گوش کند حضور سازهای هندی مانند سه تار هندی، طبلای هندی، سارنگی، دهلک و... می‌شود. جا دارد اینجا از دو هنرمند دیگر که مانند مهرپویا برای یادگیری موسیقی هندی، جور هندوستان را کشیدند و به آن سرزمین عجایب سفر کردند نامی ببریم: ۱. شاپور (ابو الفضل) رجبی، نوازندهٔ سه تار هندی و شاگرد استاد آرویند پاریکه که از قدیمی‌ترین شاگردان استاد ولایت خان است. شاپور رجبی چند سال پیش به دلیل بیماری سرطان درگذشت. ۲. علی بروجردی، نوازنده سه تار هندی، از شاگردان استاد عثمان خان که از کارمندان عالی رتبه شرکت نفت بود. علی بروجردی در اوایل انقلاب نواری را باهمراهی و نوازندگی طبلای درشن آنند درآورد و چندین کنسرت موسیقی هندی نیز در ایران اجرا کرد.

در اینکه در چند دهه اخیر بسیاری از موسیقیدانان ایرانی مسحور زیبایی موسیقی هندی شده‌اند و حتی در موسیقی ایرانیشان رنگ موسیقی هندی دیده می‌شود شکی نیست (به عنوان مثال گوش کنید به یکی از تکنوازی‌های تار محمد رضا لطفی در دستگاه چهارگاه) ولی پس از انقلاب، اولین کسی که از طبلا به صورتی آشکار در همراهی ساز خود استفاده کرد، نوازندهٔ خوش ذوق سه تار ایرانی، مسعود شعاری است که همواره مشغول به سیر در موسیقی‌های گوناگون کشورهای همسایه بوده است. بدیهی است که مسعود شعاری با نوازندگی زیبای خود و با استفاده از طبلای هندی درشن آنند، حضور موسیقی هندی را در ایران پررنگ‌تر کرد.

این یادداشت کوتاه را که به بهانهٔ کنسرت گروه دستان در تالار وحدت ایران قلمی شد با این نکته به پایان می‌برم که استفاده از ساز سارود هندی در گروه دستان به سرپرستی حمید متبسم نشانهٔ دیگری از حضور موسیقی هندی در موسیقی ایرانی پس از انقلاب است.