درست هفت روز پس از برخورد با یک چنگ بسیار بزرگ در موزه دانشگاه تکنیک استانبول روز چهارشنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۰ (یکم فوریه ۲۰۱۲) چنگ بزرگ دیگری در موزه خوشنویسی قزوین دیدم. برای کار دیگری رفته بودم ولی دیدن آن ساز پرهیبت، برای چند ساعتی برنامه کاری‏ام را به هم زد. رویش نوشته بودند «ساز فرش قزوین». بدبختانه یک طلق بزرگ شفاف روی سیم‏‌هایش کشیده بودند تا مبادا کسی مشغول نواختن شود و رویش هم نوشته بودند «از دست زدن خودداری کنید». دزدکی چند سیمش را به صدا درآوردم و برای اینکه صدای نگهبان بیگانه با فرهنگ و هنر بالا نیاید، از ادامه هنرنمایی بی‏خیال شدم. 

تن‌ها اطلاعاتی که روی یک برگ نوشته بودند، پاسخگوی کنجکاوی من نبود. به این صورت «ساز فرش قزوین ساخته سیف‏الله شکری، تنها‌سازی است که چند نفر به صورت همزمان می‌توانند در حالت‏های مختلف کوبه‏ای، آرشه‏ای و زخمه‌ای آن را بنوازند. این ساز برگرفته از ‌دار فرش است.» تلاش من برای دانستن بیشتر در آن مکان راه به جایی نداشت. نشان سازنده‏اش را گرفتم و ساعتی بعد در ۲۵متری عمق زمین وی را درون یک آب‏انبار قدیمی یافتم. همان‌جا به تشخیص استانداری و میراث فرهنگی استان درود فرستادم که اجازه داده بودند آب‏انبار حکیم، واقع در خیابان محمدیه قزوین به کارگاهی برای کندوکاو چند جوان عاشق پیرامون سازهای کهن ایران تبدیل شود. 

پیش از این یکدیگر را ندیده بودیم و چون سیف‏الله شکری اهل اینترنت نبود، امکان آشنایی مجازی نیز وجود نداشت. به چند دقیقه سخن‏‌هایمان نیکو افتاد و من پرسش در پی پرسش و او صبورانه پاسخ در پی هر پرسش. درباره «ساز فرش» و به تعبیر من «چنگ‏فرش» گفت که از ‌دار قالی ایرانی الهام گرفته است. همان‌طور که قالی ایرانی را هم به صورت افقی و هم عمودی می‌‏بافند، این ساز نیز در دو حالت افقی و عمودی نواخته می‌شود. چون در قالی‏بافی ایرانی همزمان چند بافنده روی‌ دار فرش کار می‌کنند، در این ساز نیز همزمان هشت تا ۱۰نفر می‌توانند به صورت همزمان بنوازند که بیشترین ظرفیت آن در حالت افقی است. 

سیف‏الله شکری پیش از این، چنگ‏های دیگری را یا براساس نقوش کهن بازسازی کرده یا براساس اندوخته‌های ذهنی‏اش طراحی کرده و ساخته بود. از جمله سه عدد چنگ اهدایی وی به سازمان ملل که هر کدام در یکی از دفا‌تر این سازمان به نمایش درآمده‏اند. چنان که خودش می‌‏گفت یکی از سازهای اهدایی‏اش به عنوان سفیر صلح انتخاب شده است. درخصوص رونمایی از «چنگ‏فرش» نیز می‌‏گفت محمود احمدی‌نژاد در سفر استانی‏اش به قزوین رسما از آن رونمایی کرده است ولی از آنجا که من اخبار دولتی را دنبال نمی‌کنم، خبردار نشدم! 

دیدن کاسه کمانچه‏ای به این بزرگی، نمی‌توانست هیچ رهگذری را بی‏پرسش بگذارد. به نظرم زیادی از اندازه بزرگ بود. گفتم «کمانچه باس است؟»، گفت «دوبل باس»؛ یعنی بسیار بم‏‌تر از کمانچه معمولی که از نظر گستره صدایی به ساز زهی کنترباس تنه می‌زند. ناخودآگاه سخن از کمانچه‏باس ابداعی استاد ابراهیم قنبری‏مهر به میان آمد و اینکه جوانی آن را به نام خود تمام کرده و متاسفانه یک از سایت‌ها نیز مهر تاییدی بر این ادعای نادرست زده است. بسیار مشتاق شدم پس از آماده‏شدن، بار دیگر سفری به قزوین بروم و صدای این ساز نوپیدا و پر هیبت را بشنوم ولی به نظرم برای به صدا درآوردن آن ناچار خواهد بود آن را به تهران بیاورد. نوازندگان کنترباس خیلی کمتر از آن هستند که بتوان تصورش را کرد. سیف‏الله شکری سخن‏های بسیار در سینه داشت. برآن شدم روزی دیگر به دیدنش بروم و اگر شد، او را تشویق کنم با همکاری دوستانش، چنگ‏فرش را به صدا درآورند تا من و شما خوانندگان گرامی ببینیم چگونه یک ساز، همزمان صدای سازهای آرشه‏ای، زخمه‌ای و کوبه‏ای را تولید می‌کند. این کنجکاوی بماند برای بعد؛ اگر قسمت یاری کند.

منبع:روزنامه شرق