موسیقی ما- محمدجواد صحافی: صدایی که عاشقانه میخواند و فریاد عشق را از دل و جان برون می آرد ؛ هیچگاه فانی نمیگردد و سالیان سال یادگار دوران خواهد ماند . و این است خاصیت صدایی که صدایش عشق است و سخن اش عشق . این صدا خوشترین صداست و راز مانای عشق ؛

از صدای سخن عشق ندیدم خوش‌تر/ یادگاری که در این گنبد دوار بماند

همان‌طور که جسم آدمی نیاز به غذا دارد روح آدمی نیز بی‌نیاز نیست. موسیقی غذای روح است ؛ درمان آن است و تلطیف‌اش می‌کند.

موسيقی هم می‌تواند روح لطیف را غبار آلوده نیز نماید. همان‌طور که در عصر تکنولوژی و نیرنگ و فریب با موسیقی های هم ذاتش میتوان آن را دریافت .اما موسیقی اصیل ایرانی همان سادگی و یکرنگی را دارد ؛ همان عشق در آن نهفته است ؛ همان تلطیف کننده روح است؛ دوای درد است و زداینده غبار روح و چه روح افزاست ؛ زمانی که جاودانه میشود و ماندگار . آنچنان که با گذشت سالها هیچگاه غبار انگیز و تکراری نمی‌گردند.

کم نیستند از این دست آثار ماندگار که با کمک روح لطیف آهنگسازش جاودانه گردیده اند . اما بسیاری از این دست جاودانه های موسیقی ایران زمین هستند که با توجه به حس و حال دوران خلق اثر و زیبایی بیش از حد آن هیچگاه از ذهن نوازنده گان و خواننده پاک نمی‌گردند.

صدای سخن عشق را میتوان در زمره این آثار دانست. این اثر آنقدر زیبا و دلنواز است که هیچگاه نمیتوان آن را از ذهن خود زدود. همان طراوت و تازگی خود را دارد و هنوز هم با گوش سپردن به آن روح و جانت را رنگ و جلایی دگر می‌بخشد‌.

به جرات میتوان گفت صدای سخن عشق یکی از برترین آثار موسیقایی ارائه شده در پنجاه سال اخیر است. آلبومی به آهنگسازی کیخسرو پور ناظری و با صدای استاد شهرام ناظری ؛ که میتوان از آن به عنوان اثری شگرف در دنیای موسیقی نام برد.

درجه عرفان بالای این اثر ؛ صدای بسیار زیبا ، بدون نقص و تکرار ناشدنی شهرام ناظری به همراه تحریر های منحصر بفردش ؛ قدرت خارق العاده زنده یاد سید خلیل عالی نژاد در نواختن تنبور با آن پنجه های سحر انگیزش اش و آهنگسازی بسیار قوی و منحصر بفرد کیخسرو پور ناظری، اثری به غایت زیبا و روح نواز را پدید آورده است که قلم را یارای وصف چنین اثری نیست و تنها روح آدمیست که زیبایی این اثر را آنطور که شایسته و بایسته است به وی انتقال می‌دهد.

صدای تنبور، این ساز عرفانی، با آن نغمه نجیب پر ز معنایش ، روح و روان را تسخیر می نماید و آدمی را از خود بیخود میکند ؛ و عشق را به معنای واقعی به تصویر میکشد و حیرانش می‌کند.

همین علل باعث گردیده اند تا کی‌خسرو پور ناظری این بار با همراهی یارانی دگر اثری را تکرار نمایند که حدود سی سال از ارائه آن سپری گشته.

در آن سال‌ها بر این اثر آنطور شایسته اش بود پرداخته نشد، تحسین نگردید و درنتیجه تکرار نیز نشد. چه بسا اگر چنین اثری در این دوران ارائه می‌شد انقلابی در موسیقی ایرانی به پا می‌نمود.

این بار کیخسرو پور ناظری و یاران گروه شمس در حرکتی نو و قابل ستایش آلبوم بیاد ماندنی صدای سخن عشق را با اضافه نمودن چند ساز کوبه ای جدید ؛ مجددا همنوازی نموده و با مسترینگ جدید بر روی آن اقدام به انتشار این اثر در دو سی دی مجزا ؛ سی دی اول آلبوم قدیمی صدای سخن عشق ولی با بازسازی و بهبود کیفیت صدای آن و سی دی دوم همنوازی مجدد این اثر به همراه گروه شمس نمودند . تا ثابت نمایند که " تنها صداست که می ماند "

آنچه که در این میان بسیار حائز اهمیت و قابل توجه است آنکه هدف آهنگساز از انتشار و بازبرای بزرگ نمایی کلیلک کنید سازی مجدد با وجود آنکه نیک میدانیم ؛ کیخسرو پور ناظری سالیان سال است که در زمینه آهنگسازی فعالیت داشته و آثار بسیار زیبای متعددی را نیز ارائه نموده است که صدای سخن عشق نیز جزو یکی از آثار بیاد ماندنی ایشان می باشد چه بوده است و چرا از بین تمامی آثار خود ؛ این اثر را برای بازسازی و اجرای مجدد انتخاب نموده . که البته این سخن به هیچ وجه از ارزش سایر آثار ایشان نمی کاهد .

دلایل بسیاری میتواند در این امر مورد بررسی قرار گیرد البته این دلایل تنها میتواند نظر شخصی نویسنده را بیان نماید و هیچگاه هدف اصلی آهنگساز اثر را از ارائه مجدد آلبوم بیان نمیکند .

اولین دلیلی که میتوان برای اجرای مجدد صدای سخن عشق متصور گشت آن است که این اثر همانطور که در بالا نیز بدان اشاره گردید آنچنان که باید و شاید دیده نشد ونیز آنطور که شایسته اش بود پرداخته نشد . خلق این اثر مصادف با دوران اوج موسیقی ما بود ،در این دوران شاهد خلق آثار بسیاری از بزرگان وموسیقیدانان بزرگ ایرانی بودیم که هریک به نوعی دارای ارزش هنری والا و تحسین برانگیز بودند. این خود باعث گردید تا صدای سخن عشق در لابلای سایر آثار ماندگار محو گشته و کمرنگ شود .

ضبط صدا ونیز استودیو ها در دهه پنجاه از امکانات بسیار پائینی برخوردار بودند و همین امر باعث میگردید تا آثار ارائه شده افت کیفی بسیاری را پیدا کنند . طبیعتا با گذشت سی سال از ارائه یک اثر در بازار ؛ کیفیت آن نیز روز به روز کاهش میکند . بسیارند از علاقه مندان به موسیقی که با وجود داشتن این اثر با توجه به کیفیت نازل آن هیچگاه آن را به دقت گوش نداده اند . بازسازی چنین اثری میتواند علاقه مندان به موسیقی اصیل ایرانی و صدای سخن عشق را بیش از پیش به این اثر علاقه مند نماید .

یاد آوری خاطرات گذشته و ورق زدن حس و حال سالیان دهه پنجاه در دهه هشتاد خود میتواند دلیل دگر برای اجرای مجدد چنین اثری باشد . اثری که کیخسرو پور ناظری و یاران جدیدش را به حال و هوای سال پنجاه و هشت میبرد . که خود میتواند یکی دیگر از دلایلی باشد که گروه شمس را به اجرای مجدد اثر ؛ ترغیب نموده است .

استفاده از تنها دو ساز تنبور و دف در نسخه قبلی این اثر و عدم استفاده از سایر سازها نیز میتوانست یکی دگر از دلایل اجرای مجدد باشد برای بهبود بخشیدن به اجرای صدای سخن عشق . همانطور که در اثر قبلی از هفت ساز تنبور و یک ساز دف استفاده گردیده است ؛ نیاز به وجود سازهای کوبه ای بیشتر احساس میگردد .

همانگونه که در آلبوم جدید صدای سخن عشق تعدد سازهای تنبور کمتر گشته و از هفت عدد به پنج عدد کاهش یافته است در عوض افزایش سازهای کوبه ای چون دمام و کوزه و دف و تلفیق آنها با تنبور باعث زیبایی بیشتر این اثرگردیده است .

اما در نظر حقیر یکی از مهمترین مزایای اجرای مجدد صدای سخن عشق آن است که این عمل در عین حال که میتواند یاد و خاطره جوانان دهه پنجاه را مجددا زنده نگاه دارد ؛ جوانان امروزی علاقه مند به موسیقی اصیل را با این اثر شگرف موسیقایی بیشتر آشنا مینماید .

با این حال سئوالی در که در این بین مطرح میگردد این است که چرا با وجود نواختن مجدد ملودی ها , شهرام ناظری باری دیگر این اثر را این بار صدایی جدید تر اجرا ننموده است ؟ ایا احتمالا اودیگر نمیتواند همانند سالیان قبل بخواند ؟ و آیا در اجرای مجدد این اثر خود را ناتوان دیده است ؟

این سئوال خود ؛ این سخن را که هیچگاه صدای ساز سیر نزولی را طی نمی نماید اما صدای خواننده پس از گذشت سالها دیگر قادر به اجرای آثار سالهای قبل خود نیست را تائید می نماید . البته در این مورد هیچگاه نمیتوان بر خواننده خرده گرفت که پیری صدا امری طبیعی است .

هدف از طرح این سئوالات و بررسی دلایل عرضه چنین اثری این بود که چرا باید یک آهنگساز دغدغه آن را داشته باشد که اثری را پس از سالها مجددا بازسازی و عرضه نماید . . . عدم استقبال از این اثر , کیفیت پائین نسخه قبلی آن , یاد آوری خاطرات گذشته ؛ تعلق خاطر به این اثر و . . . . میتواند از دغدغه های کیخسرو پور ناظری برای ارائه مجدد این اثر گردد .

البته لازم به ذکر است با این توصیفات و با بررسی دلایل بازسازی مجدد صدای سخن عشق ؛ آن رابه فال نیک گرفته و تحسین میکنیم کیخسرو پور ناظری را برای چنین عمل خلاقانه ای . که این خود باعث خواهد گردید تا مخاطبات موسیقی مجددا با این اثر آشتی نمایند .

نیز امید داریم تا مخاطبان با رعایت قوانین کپی رایت نسبت به خرید این اثر اقدام نمایند و حقوق ناشر و زحمات آهنگساز را نادیده نگیرند . اگرچه که عمل ناشر این اثر ( شرکت آوای نوین اصفهان ) که با بسته بندی مناسب و متفاوت و کیفیت بالای سی دی و نیز ارائه بخشی از کنسرتی تصویری از اجرای شهرام ناظری در تبریز ؛ چنین بسته ای را در اختیار مخاطبین خود قرارداده بسی جای تقدیر داشته و قابل ستایش است.



و اما کلام آخر :

. . . غم تمام وجودم را فرا میگیرد برای صدایی که دیگر تکرار نمی گردد . برای تحریر های بی نقص و رویایی به آن اوج هایی که هیچگاه فرود نمی آیند برای آن صدای دلنشین که رنگ بویی متفاوت با سایر صداها داشت حتی با گذشت سی سال بازهم کسی نتوانسته همانند او بخواند . . . حتی خود او .

هیچگاه آنطور که باید شهرام ناظری را نفهمیدیم , هیچگاه نفهمیدیم که ارزش او بسیار والاتر از آن است که تازه به دوران رسیده هایی چون من و امثال من نقدش کنیم ؛ نفهمیدیم که او شهرام ناظریست همانی که به تعداد سالیان عمر بسیاری از همین منتقدان به هنر این مرز و بوم خدمت کرده است ؛ ندانستیم که این بزرگمرد هنر موسیقی برای چه شوالیه شد ؛ اما فرانسوی ها فهمیدند همان به قول قدمایمان اجنبی ها ,

آنها دانستند نتیجه بیش از سی سال تحقیق ناظری را بر روی موسیقی با اشعار مولانا و بدینسان شوالیه اش کردند .

ما نه دانستیم و نه فهمیدیم . نه خواهیم دانست و نه خواهیم فهمید .

ناظری که نمونه ای است تمام عیار و نماینده ای برای تمام هنرمندانیست که در این سالها خون جگر خورده اند و موسیقی را به جایی رسانده اند و اکنون به لطف ما در گوشه ای روزگاری را سپری می نمایند و روزی نیز به سرنوشت مشکاتیان دچار خواهند شد .