سمیه قاضی‌زاده: اولین نكته‌ای كه درباره موسیقی فیلم تنها دوبار زندگی می‌كنیم جالب توجه است شاید این باشد كه چطور می‌شود كه آهنگ‌ساز برجسته‌ای هم‌چون حسین علیزاده برای فیلمی كه اولین محصول كارگردان آن است موسیقی بسازد؟ درواقع چطور این ریسك را می‌پذیرد كه برای این فیلم كار كند؟ ماجرا از این قرار است كه كارگردان فیلم- بهنام بهزادی- خودش از عشاق موسیقی است و سال‌ها قبل دست به ساخت مستندی درباره حسین علیزاده می‌زند و در همین راه، باب آشنایی با او را باز می‌كند. از آن‌جایی كه بهزادی هوشمندی‌اش را در جای‌جای فیلم‌اش هم بارها و بارها نشان داده است همین آشنایی منجر به ساخت موسیقی فیلمش توسط یكی از بهترین‌های موسیقی فیلم ایران می‌شود. اگرچه طی سال‌های اخیر علیزاده بارها و بارها نشان داده است كه ریسك‌پذیری بالایی دارد و با فیلم‌سازان جوان دیگری هم دست به هم‌كاری زده است كه شاید بارزترین آن‌ها بهمن قبادی باشد كه علیزاده بارها برای فیلم‌های او موسیقی ساخته است و همكاری‌شان از همان اولین فیلم او یعنی زمانی برای مستی اسب‌ها آغاز شد. این را گفتم كه جواب سوال احتمالی خیلی‌ها درباره هم‌كاری علیزاده در این فیلم در همین ابتدای امر داده شود.
موسیقی فیلم تنها دوبار زندگی می‌كنیم موسیقی‌ای است خلوت و در عین حال تاثیرگذار. موسیقی است كه نه تنها به لحاظ زمان قرار گرفتن روی صحنه‌های فیلم موسیقی خلوتی است كه سازبندی آن هم بسیار كم تعداد است با این حال موسیقی است كه در همان اندك دقایق حضورش روی صحنه‌های فیلم به چشم می‌آید. هم‌راه با اولین برفی كه در فیلم دیده می‌شود و قهرمان فیلم، سیامك انتصاری پور، كه دارد روی آن راه می‌رود، موسیقی علیزاده آغاز می‌شود و این روند تا پایان فیلم ادامه پیدا می‌كند، یعنی موسیقی ساخته شده برای فیلم (به‌جز یك صحنه)، همیشه هم‌راه با راه‌رفتن سیامك روی برف‌هاست كه شنیده می‌شود.
موسیقی كه هم‌چون هاشوری كوتاه روی برف‌ها زده می‌شود و بعد از چند ثانیه‌ای كه صحنه برف جای خودش را با زندگی شهری عوض می‌كند تمام می‌شود. تلنگری كه با كمانچه آلتو و شورانگیز زده‌می‌شود. كمانچه‌ای كه نت‌های كش‌دار می‌نوازد و صدایی غریب دارد كه انگار در اعماق تاریخ نواخته شده و شورانگیزی كه ضرباهنگ دارد و هم‌گام با قدم‌های شخصیت اصلی روی برف است، برفی كه در پی آن اغلب تقویم و روزی كه گذشته نشان داده می‌شود، انگار كه ضرب شورانگیز به خاطر این بوده كه گذر زمان را هم یادآوری كرده باشد. ظاهرا بهزادی از همان ابتدا كه صحنه‌های برف را طراحی می‌كرده است جای موسیقی را روی آن خالی گذاشته باشد. با این‌حال ذكر این نكته ضروری است كه موسیقی تنها دوبار زندگی می‌كنیم كاری است تماما ایرانی كه نه تنها با سازهای ایرانی نواخته شده است بلكه با حال و هوای كلی فیلم هم توانسته هماهنگ شود.
موسیقی در لحظاتی در فیلم و هم‌راه با شخصیت حضور دارد كه هیچ دیالوگی نیست. در تنها دوبار زندگی می‌كنیم شما صحنه‌ای را پیدا نمی‌كنید كه در آن كسی در حال حرف زدن باشد و صدای موسیقی علیزاده روی آن آمده باشد. موسیقی‌ای كه ساخته شده به افتخار سیامك بوده و تنها برای او. موسیقی به آرامی و كم‌حرفی شخصیت او كه نیازی نمی‌بیند جز چند تك‌مضراب و چند نت پشت هم حرف زیادتری را بزند. تنها ردی از خودش باقی می‌گذارد و ناگهان تمام می‌شود. فیلم هم چیزی جز این نمی‌طلبد و این‌طور كه پیداست هم آهنگساز، هم كارگردان، به‌خوبی به این ماجرا واقف بوده‌اند و گرنه كار سختی نبود اگر علیزاده هم مثل خیلی از آهنگ‌سازان موسیقی فیلم، موسیقی را برای این فیلم می‌نوشت كه دم به دقیقه گوش تماشاگر را می‌طلبید و توجه او را بیش از آن‌چه كه لازم باشد به هر اتفاقی كه در فیلم می‌افتاد جلب می‌كرد. مثلا وقتی كه ناصر (رامین راستاد) خونین و مالین روی دست سیامك می‌افتد و او دست‌پاچه و بی‌تاب می‌شود و بعد در دستانش جان می‌دهد كار سختی نبود كه آهنگ‌ساز می‌آمد و یك ملودی آنچنانی و حماسی كه در آن ویولن‌ها و ساكسوفون‌ها بود كه نواخته می‌شد را روی فیلم كار می‌گذاشت، یا در صحنه‌ای كه خانم دكتر متوجه می‌شود كه راننده مینی‌بوس سیامك هم‌كلاس قدیمی‌اش است كه زمانی با هم سر و سری هم داشته‌اند، به‌نظر نمی‌آید كار دشواری باشد اگر كه آهنگ‌ساز موسیقی غمگین و حس‌برانگیزی را می‌گذاشت اما علیزاده چنین كاری نمی‌كند و بهزادی هم به‌عنوان كارگردانی كه بارها در طول فیلمش نشان داده كه به موسیقی توجه ویژه‌ای دارد طلب چنین موسیقی فیلمی را ندارد. نتیجه موسیقی‌ای می‌شود كه حسابی به فیلم و حال و هوایش می‌آید.
صحنه‌ای در فیلم هست كه در آن سیامك كمانچه‌ای را كه از نوازنده‌ای دوره‌گرد خریده می‌نوازد. او در خانه نشسته است، ضبطش را روشن كرده و كمانچه‌اش را می‌كشد. در اینجا موسیقی كه شنیده می‌شود هم تك‌نوازی همین ساز است كه بسیار زیبا توسط صبا علیزاده نواخته شده است و تركیبی است از سبك كمانچه‌كشی كیهان كلهر و رفت و آمدهای سریع و جاندارش و تفكر و آهنگ‌سازی علیزاده. اینجا تنها باری است كه موسیقی فیلم بدون حضور برف و تقویمی كه زمان مرگ را یادآوری می‌كند حضور دارد.
در كنار موسیقی علیزاده، بهزادی خودش هم فیلم را بارها و بارها در معرض موسیقی‌های مختلف قرار داده است. موسیقی‌هایی گاه گذرا و گاه كمی طولانی‌تر. از همان ابتدای فیلم و آوای كمانچه‌ای كه توسط نوازنده دوره‌گرد نواخته می‌شود و بعد كه به اتوبس می‌آید، كارگردان علاقه‌اش را به حضور موسیقی نشان می‌دهد . «راننده‌ای كه ساززدن بلد باشه، می‌تونه برای مسافرا توی ترافیك سازبزنه كه حوصله‌شون سر نره». جدای از این، موسیقی كه در رستوران شنیده می‌شود هم كه اتفاقا موسیقی سنتی ایرانی است دقایق زیادی را همراه با تماشاگر می‌گذراند.
اما حال و هوای قطعه آخر فیلم كه با بالا آمدن تیتراژ شنیده می‌شود كاملا متفاوت از كل موسیقی فیلم است. قطعه آخر كه بنا به محتوای فیلم یعنی سیامكی كه حالا در سفر است، شور زندگی دارد و به دنبال عشقی در زندگی‌اش می‌رود، موسیقی است پرشور كه ریتم‌اش ربطی به موسیقی كلیت فیلم ندارد. آنسامبل زهی به همراه كمانچه، شورانگیز و سلانه موسیقی پر تب و تاب همراه با زنگ سفر را می‌نوازند كه درخور پایان «تنها دوبار زندگی می‌كنیم» است. موسیقی‌ای زنده و سرحال.
آواهای موسیقی در اولین ساخته بهزادی آواهایی است كوتاه و عمیق كه بی‌شك صدابرداری رضا عسگرزاده به بهتر شنیده شدن آنها بسیار كمك كرده است. از سوی دیگر امیرحسین صادقی هم كه صدابرداری كل فیلم را به عهده داشته با سلیقه موسیقی‌های متفرقه روی صحنه‌ها را گلچین كرده است.
آخرین و شاید جالب‌ترین نكته‌ای كه بتوان درباره موسیقی این فیلم گفت درباره شیوه ضبط آن است كه نه تنها در آهنگ‌سازی‌های حسین علیزاده منحصربه‌فرد است كه در ساخت موسیقی‌ای برای فیلم هم اتفاقی نایاب محسوب می‌شود. علیزاده قطعاتی از تك‌نوازی كمانچه آلتو، سالانه و شورانگیز را در اختیار بهزادی قرار می‌دهد و این آواها توسط كارگردان با هم میكس شده و درمقاطع مختلف روی صحنه‌های برف گذاشته شده است. در واقع سازهایی كه هرگز كنار هم ننشسته‌اند و در عین حال آن‌چه كه شنیده می‌شود صدای هم‌نشینی چند ساز است كنار هم. گفتم كه بهزادی علاقه ویژه‌ای به موسیقی دارد!