موسیقی ما - لی لا رضایی: نمایشگاه سازهای ابداعی استاد آواز ایران عصر پنجشنبه در خانه هنرمندان ایران با حضور وی، معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، جمعی از هنرمندان و خبرنگاران و علاقه مندان گشایش یافت.

در ابتدای این مراسم که در تالار استاد جلیل شهناز برگزار شد؛ استاد محمد رضا شجریان از هنرمندانی که در مراسم افتتاحیه حضور یافتند تشکر و قدردانی کرد و ضمن ابراز خوشحالی از حضور آن‌ها در این مراسم درباره سازهای سنتوری که ساخته و در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده، گفت: این سازها شانسی ساخته نشده اند. من پیش از اینکه خواننده شوم، ساز می‌ساختم و در این زمینه فعال بودم. بعداز فارغ التحصیل شدن از دانشسرا با همراهی ابوالحسن کریمی روی سازهای مشقی کار کردم و طی آن سال‌ها روی ساخت سنتور درگیر بودم و وقت بسیاری بر روی این ساز صرف کردم. وقتی که برای این ساز صرف کردم برای آواز نگذاشتم.

وی ادامه داد: همان طور که همه اهالی موسیقی می‌دانند سنتور سازی است که با هر مضراب صدایش حدود 40 ثانیه ادامه دارد. این خاصیت سنتور در گروه نوازی‌ها به شدت آزار دهنده است اما در تکنوازی ها مشکلی ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل بیشتر وقتم را به پژوهش درباره این ساز معطوف کردم.

این خواننده موسیقی ایرانی با بیان اینکه 50 سال از عمرش در استودیوها گذشته است، افزود: من 50 سال از عمرم را در استودیوها گذرانده ام. مگر می‌شود جایی که سنتور مضراب می‌زند را ادیت کرد؟ پس باید فکری به حال این ساز می‌کردیم. من برای چاره این کار بسیار اندیشیدم. نخستین کاری که می‌شد کرد این که؛ برای سنتور مانند پیانو پدال تعبیه کنیم. این کار باعث می‌شد تا این ساز ثابت شود و دیگر نمی‌توانستیم آن را به راحتی جابه جا کنیم.

وی با بیان اینکه فضای داخلی این ساز را به پنج بخش تقسیم کرده است، افزود: دو کاسه رزُنانس زرد و سفید دارد. بقیه ساز از کاسه رزنانس بیرون است و صدادهی ندارد. من سعی کردم تا جایی که امکان دارد صدا را کنترل کنم تا وقتی مضراب زده می‌شود تا 20 الی 25 ثانیه صدایش بماند نه بیشتر! تمامی این تغییرات برای کنترل و یکدست کردن صدا انجام شده است. من 18 تغییر بر روی سنتور انجام داده‌ام و در این زمینه به نتیجه خوبی رسیده‌ام و کار را تا حدودی پیش برده‌ام.

استاد آواز ایران با اشاره به اینکه از سال 1370 با تغییرات ساز سنتور درگیر بوده است، تاکید کرد: این درگیری بیش از هر چیزی برای پل گذاری بر روی سنتور بود. من در این زمینه سوالت زیادی داشتم که کسی جوابگوی من نبود، حتی اساتید این عرصه! تا اینکه در سال 86 با گروه شهناز در کنار آقای درخشانی همکاری کردیم. وقتی دیگر نوازنده‌ها اینطور دیدند، می‌گفتند برای ساز آن‌ها هم فکری کنم.

شجریان گفت: سنتور جدیدی که ساخته‌ام محصول این تغییرات است و پاسخ مثبت تغییرات بوده است. از بین 62 سازی که ساخته‌ام فقط به دو تای آن‌ها نمره 100 می‌دهم چون این سازها بر حسب اتفاق و به صورت شانسی ساخته نمی‌شوند. طی این سال‌ها تمامی تلاش خود را کرده‌ام تا با هنرمندان و استادان برجسته این حوزه تبادل نظر کنم تا به بهترین صدایی که می‌خواهم برسم. با هنرمندان و سازندگان پیشسکوتی هم ملاقات‌هایی داشتم واز نزدیک شاهد این بودم که این هنرمندان با چه عشقی در این عرصه فعالیت می‌کنند. همین مساله انگیزه من را بیشتر کرد و من را در ادامه راه مصصم تر، آمدم تا با آن‌ها یکصداشوم. از شما هنرمندان هم می‌خواهم با من همصدا شوید، چون ساختن این سازها بهتر از نساختنشان است.

وی در ادامه خاطر نشان کرد: در کنار سازهای ایرانی؛ سازهایی که صدای باس دارند تعدادشان اندک است. در واقع، بم‌ترین سازی که ما در حال حاضر داریم عود است که یک ساز مضرابی است. به همین دلیل لازم دانستم سازهایی بسازم که صدای بم داشته باشند. این وظیفه هنرمندان است که سازها را تکامل بخشند. ساز تار که اکنون شاه ساز ایران است یا ویلن که با کیفیت‌ترین ساز موسیقی غربی است، هر کدام بیش از چهارصد سال قدمت دارند و از زمان ساختشان تا کنون روی آن‌ها کار شده است و به تکامل رسیده‌اند. نخستین باری که تار ساخته شده به این زیبایی نبوده و این صدارا هم نداشته، بلکه در طی سالیان بسیار بر رویش کار شده و تکامل یافته تا امروزه به تار «یحیی» رسیده است. سازهای امروزی هم نیازمند تکامل هستند و این وظیفه هنرمندان است.

شجریان تصریح کرد: شاید من صدمین نفری باشم که در زمینه ساختن ساز فعالیت می‌کنم اما این شانس را داشته‌ام که روی صحنه سازها را به مردم و هنرمندان دیگر معرفی کنم. سازهای من خوشبخت هستند، چون من «شجریانم» و می‌توانم این سازها را به صحنه ببرم. من در کنار گروه شهناز این سازها را معرفی کردم و آن‌ها را به دست نوازنده‌های بین‌المللی دادم.

مدتی پیش که در آمریکا کنسرت داشتم بعداز اجرا، روی سن ساز شباهنگ را معرفی کردم. مایستر ارکستر سانفرانسیسکو از من خواست تا اجازه اجرای ساز شبانگ را به آن‌ها بدهم و من اجازه این کار را به آن‌ها دادم. چون اعتقادم بر این است که این سازها باید روی صحنه بیایند تا ما بتوانیم در کار ارکستر از رنگ‌های بیشتری استفاده کنیم.

علی مرادخانی معاون هنری وزیر ارشاد، حمیدرضا نوربخش مدیر عامل خانه موسیقی، مجید درخشانی، میلاد کیایی، صدیق تعریف، بی‌ن کامکار، رامین کاکاوند، فاضل جمشیدی، بیژن بیژنی، شاهو عندلیبی، مسعود حبیبی، هادی منتظری و کیوان ساکت برخی از میهمانان این مراسم بودند.