تکنوازی دیوان

امتیاز:

خواننده:

اثری از سعدااله نصیری

ژانر:

محلی (فولکلور)

انتشارات:

ماهور

تعداد قطعات:

فصل انتشار:

زمستان

ماه انتشار:

بهمن

سال انتشار:

1392

توضیحات:

در اين دنياي پُر از هياهو و زندگی ماشينی، اصوات خشن، که آرامش آدمی را به تاراج برده است، گاهی گريز و رها شدن به دل طبيعت و نغمه‌های معصوم و دلربا نياز اوليه‌ی روح آدمی است، آن‌هم با زبان شيرين مادری. گاهی نواختن سازی و يا سرودن شعری زخمه‌های تنهايی را سيقل می‌دهد و روحِ هجران‌زده را با آن دنيای آرام و گمشده آشتی می‌دهد. اين اثر شامل پنج مقام از مجموعه‌ی لحن‌ها و آواهایی است که از دوران کودکی در مناطق مختلف کردستان به شکل آوازی شنيده‌ام و با حس و روايت خودم آنها را به‌صورت سازی اجرا کرده‌ام.

قطعه‌ی ۱: اين مقام در ميان کُردهای ايزدی و کُردهای نيمه‌ی شمالی کردستان اجرا می‌شود و نزد بلوچ‌ها و کُردهای افغانستان به مقام «کُردی» مشهور است.
قطعه‌ی ۲: مقام کُردهای گرميان که شبيه آواز شوشتری است و در سليمانيه و اربيل به مقام «حجاز» معروف است.
قطعه‌ی ۳: مقام «راست» که اجرای آن در بيشتر مناطق کردستان مرسوم است.
قطعه‌ی ۴: مقام «حَيران» آواز مناطق اربيل و کردهای مُکْريان است.
قطعه‌ی ۵: اجرای اين مقام ــ «لاوْوک» ــ در ميان کُردهای کُرمانجِ شمالی و بادينانی (بَهدينان) مرسوم است.

ديوانريشه‌ی ساز ديوان را به کُردهای اهل حق و کُردهای ايزدي نسبت داده‌اند. اين ساز ابتدا به‌صورت سه‌سيم و در ميان کُردهای بادينان (شمال کردستان) به‌صورت پنج‌سيم درمی‌آيد. ساز ديوان که اکنون رواج بيشتری يافته، هفت‌سيم دارد که جدا از آواز، در هنگام اجرای تصنيفِ «گورانی» دارای يک سرضرب است که با انگشت دومِ دست راست روی صفحه زده می‌شود و تمپوی «تصنيف» را حفظ می‌کند. اين ساز بعدها در ميان ترک‌ها و عرب‌ها نيز رواج پيدا کرد که عرب‌ها به آن «بزوق» و ترک‌ها به آن «باغلاما» می‌گويند. ساز ديوان به دو شکل دسته‌بلند (۲۴ پرده‌ای) و دسته‌کوتاه (۱۴ پرده‌ای) ساخته می‌شود. کوک‌های معمول آن «لا رِ سُل»، «لا رِ لا» و «لا رِ می» است. ديوان جدا از اجرای ملودی و مقامهای کردی، قابليت اجرای موسيقی دستگاهی را نيز دارد.

سعدالله نصیری