موسیقی ما - جلسه نقد و بررسی آلبوم «اشارت نظر» با حضور آهنگساز، خواننده، تنظیم‌کننده و نوازنده آن سه‌شنبه ۱۱ آذرماه در کتاب‌فروشی فرهنگ برگزار شد. در این جلسه میلاد درخشانی (آهنگساز و خواننده)، رضا تاجبخش (نوازنده پیانو و تنظیم‌کننده) و نیما رمضان (نوازنده گیتار) به ارائه دیدگاه‌های خود در مورد این آلبوم و بررسی نگاهی که در جستجوی آن بودند پرداختند.

میلاد درخشانی به عنوان آهنگساز و خواننده این آلبوم سخن خود را با یادی از بزرگان از دست رفته در پاییز ۹۳ آغاز کرد و گفـت: «مرگ برای همه هست اما مرگ هنرمند حادثه‌ای دردناک‌تر است چراکه او در ارتباط گسترده‌ و عاطفی با جامعه قرار دارد. درگذشت این هنرمندان را به جامعه هنر و خانواده‌هایشان تسلیت می‌گویم.»

میلاد درخشانی که نوازنده شاخصی در ساز تار است، سخنانش را در مورد آلبوم اشارات نظر آغاز کرد و افزود: «آلبوم اشارت نظر دو ماهی است که منتشر شده و بازخوردهای متفاوتی را درپی داشته است. من خودم بیش از هر کسی نقاط قوت و ضعف اثرم را می‌شناسم و می‌دانم هر اثری دارای نواقص و کاستی‌هایی هست. در گذر زمان این کاستی‌ها برای خود هنرمند وضوح پیدا می‌کند. هنرمند مرتب در حال ارتباط با آثاری هنری و مسائل مختلف اجتماعی است از همین رو مدام در حال تغییر است. موسیقی هنر چندان ملموسی نیست در نتیجه درک آن هم سخت‌تر است. ولی هنری است که ارتباط روزانه بیشتری با آن دارید. با توجه به اینکه این روز‌ها در همه جا صدای موسیقی شنیده می‌شود بهتر است به این فکر بیفتیم که چگونه می‌شود این موسیقی را با تفکر و تعمق بیشتری استفاده کرد و فقط مصرف کننده آن نباشیم.».

رضا تاجبخش، نوازنده نام آشنای پیانو و از تنظیم کننده‌های موفق این روزهای موسیقی ایران فرد بعدی بود که در مورد اشارات نظر سخن گفت. تاجبخش با اشاره به مصاحبه‌های مختلفی که درباره این آلبوم انجام داده و البته انتقادهای به وجود آمده در مورد آن‌ها گفت: ب«ه زعم خیلی‌ها این آلبوم تجربه موفقی برای میلاد نبود و گروهی فکر می‌کنند که این آلبوم بهانه‌ای برای خودنمایی میلاد درخشانی است. اما من با این دیدگاه مخالفم.»

او صحبت‌هایش را اینگونه ادامه داد: «متاسفانه به تفکر و دیدگاه شکل‌گیری این آلبوم توجه نشده است. وقتی من تا یک جایی ساز پیانو را دنبال کردم شاید به این نتیجه برسم که دنبال ساز دیگری بروم یا فضای دیگری در موسیقی را تجربه کنم. در میلاد هم همینطور است. نباید در احساساتمان نسبت به موسییقی دگم و بسته باشیم.»

تاجبخش در ادامه با اشاره به ۱۰ ساله شدن قطعات این آلبوم گفت: «۱۰ سال پیش هم زمان و هم بستر انتشار این آلبوم بود اما به نظرم در زمان و جای درستی منتشر شد؛ نه دیر شده بود و نه زود بود. می‌خواهم به آن‌ها که یک سویه نگر هستند چه اهالی موسیقی سنتی، چه کلاسیک، بگویم در هنر باید تجربه‌گرا بود. نباید بترسیم از اینکه در زمینه کاری خودمان طرد بشویم. تجربه جدید برای خودمان راهی باز می‌کند که خیلی مفید است.



در ادامه یکی از حاضرین در جلسه سوالی را از میلاد درخشانی پرسید که در واقع مقایسه او و پدرام درخشانی را در دل داشت. میلاد با اشاره به اینکه پدرام اولین معلم موسیقی او بوده سوال را اینگونه پاسخ داد: «من تجربه موسیقی تلفیقی را با کارهای پدارم شناختم. اینکه شما معلمی در موسیقی داشته باشید یک بخش ماجراست و اینکه شما راه خودتان را بروید مسئله دیگری است. از میان ۴ آلبومی که من دارم دو موردشان اصلا با روحیات و سلیقه موسیقایی پدرام هم‌خوانی ندارد؛ «سرخوش» و «هیچم خبر از هیچ» که به موسیقی ردیف دستگاهی نزدیک‌تر است، هیچ ارتباط به فضاهای ذهنی برادرم ندارد. با این وجود من در زمینه‌های دیگر از کمک پدارم استفاده کردم.»

درخشانی در ادامه با بیان این مطلب که یکی از بزرگ‌ترین انتقاد‌ها و بحث‌هایی که در مورد موسیقی تلفیقی مطرح می‌شود این است که می‌گویند این نوع از موسیقی باید تلفیق محتوایی داشته باشد و نه سازی خاطر نشان کرد: «مگر بناست با سوت زدن دو موسیقی را ترکیب کنیم؟ باید حداقل دو ساز از دو فرهنگ مختلف وجود داشته باشد که ما بتوانیم دو موسیقی را تلفیق کنیم پس تلفیق سازی و محتوایی بحث‌هایی جدا از هم نیستند.»

درخشانی در ادامه در مقابل پرسش دیگری پیرامون شکل‌گیری و ادامه راه موسیقی تلیفقی با گروه‌های مثل آویژه گفت: «اگر آن آدم‌ها امروز می‌خواستند دور هم جمع بشوند ایده‌ها و آثارشان‌‌ همان نمی‌شد. جریانی مثل آویژه خیلی ادامه‌دار نشد و از جایی به بعد آن تفکر کنار رفت. البته اینکه امروز ما خیلی به آویژه اشاره نمی‌کنیم، خود محل بحث است.»

رضا تاجبخش در تکمیل سخنان درخشانی به گروه‌های دیگری که در دوره آویژه و فوژان کار تلفیقی ارائه می‌دادند اشاره کرد و افزود: «آن زمان گروه‌هایی مثل اوهام و گروه‌های دیگر بیشتر دوست داشتند با موسیقی راک تلفیق را ارائه دهند. از سال ۱۳۸۳ تا دو، سه سال پیش که تجربه‌هایی متعددی اتفاق افتادند ما جریان پویایی را شاهد نبودیم. در این سال‌ها ما موسیقی این چنینی قدرتمندی نداشتیم همه چیز شده موسیقی پاپ یا موسیقی صرف سنتی که آن خیلی کم رنگ بود. آیا برای آقای همایون شجریان در سال ۱۳۸۳ یا ۴ اتفاق جدی رخ داد؟ حتی در همین آلبوم اخیر هم اگر آن کلیپ نبود شاید اتفاق به این شدت برایش نمی‌افتاد. در هرصورت مردم در این سال‌ها موسیقی تلفیقی را دوست نداشتند. و دلیلش را هم من نمی‌دانستم.»

رمضان نیز در این بخش برنامه سخن خود را آغاز کرد و با تایید سخنان رضا تاجبخش گفت: «در جریان موسیقی با یک خلا و گپ حدودا ۷ ساله مواجه شدیم. در اوایل دهه ۸۰ ما هر هفته در سالن فارابی اجرا می‌دیدیم. یا مثلا فرهنگسرای نیاوران کنسرت‌های فضای باز داشت ولی یک مرتبه همه چیز متوقف شد و بعد ما به یک موسیقی پاپ بد شکلی مواجه شدیم که شروع به شکل دادن به سلیقه مردم کرد. در واقع سلیقه امروز مردم ما موسیقی پاپی است که بعد از سال ۱۳۸۶ به وجود آمده است.»

این نوازنده گیتارالکتریک با اشاره به این موضوع که موسیقی پاپ پیش از سال‌های ۱۳۸۶، موسیقی پاپ استانداردتری بود، گفت: «اتفاقی که پس از سال ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ رخ داده یک موسیقی پاپی است که غیرقابل گوش دادن است. به نظر من اتفاق‌هایی که در ژانرهالی دیگر می‌افتد باید ساپورت شود. تا یک تعادل درست در موسیقی ایران رخ بدهد. به نظرم آلبوم «اشارت نظر» یکی از بهترین‌ها و موفق‌ترین‌ها در ژانر خودش است. تلفیق به بهترین شکل رخ داده است و این تجربه سال‌ها کار کردن و موسیقی گوش کردن است.»

عضو گروه کامنت با تاکید بر اینکه یک هنرمند موسیقی باید موسیقی‌های جدی روز دنیا را دنبال کند، گفت: «میلاد از موسیقی سنتی آمده است ولی وقتی بسته موسیقایی که با خود حمل می‌کند را باز می‌کنید، می‌بینید در آرشیو فوق العاده‌اش موسیقی سنتی‌ایی ندارد. اینکه او موسیقی جدی روز دنیا را گوش می‌کند و از جریان موسیقی سنتی آمده به او کمک می‌کند تا در آهنگسازی و تلفیق این دو موسیقی کارش را درست انجام بدهد.»

در بخش دیگری از این نشست میلاد درخشانی با انتقاد از از تقسیم موزیسین‌ها به خوب و بد در موسیقی سنتی گفت: «این اتفاق در هیچ جای دنیا رخ نمی‌دهد. در هیچ هنر دیگری هم اینگونه نیست. مثلا مگر شما بازیگری را دیدید که بگوید من فقط در فیلم‌های ژانر وحشت بازی می‌کنم؟ من در گذشته وقتی می‌خواستم کار تلیفقی انجام بدهم نمی‌دانستم کار خوبی می‌کنم یا نه. بعد‌ها که بزرگ‌تر شدم دیدم که نه این مئسله مهمی نیست. فضای موسیقی ایران شبیه به یک جزیره‌ای است که عدم تبادلات فرهنگی به آن آسیب زده است. سرمان را کردیم توی برف و نمی‌دانیم چه خبر است. البته امروز به کمک تکنولوژی این مسئله بهتر شده است و در چند سال اخیر هم چند هنرمند درجه یک به ایران آمدند و رفتند اما این اتفاق‌ها خیلی ناچیز است.»

خواننده آلبوم اشارات نظر در ادامه در پاسخ به سوالی در مورد علت پیچیده بودن اشعار این آلبوم گفت: «اشعاری که من استفاده کردم خیلی پیچیده نبوده، در فضای مجازی جوان‌ها به این شعر‌ها توجه می‌کنند. این شعر‌ها چیزی نیست که فهم آن سخت باشد. ولی بحث تلفیق و کار روی خود موسیقی چیزی است که در خلال آهنگسازی رخ می‌دهد. مثلا شما یکسال روی آلبوم کار می‌کنید و بعد که به گذشته بر می‌گردید آنجا متوجه می‌شود چه کرده‌اید. ماندگاری یک اثر هنری کیفیت آن را مشخص می‌کند. در ایران متاسفانه اغلب ناشران اثر را بازنشر نمی‌کنند چرا که فروش نمی‌رود و ماندگاری هم یعنی اینکه مثلا دو سال بعد آلبوم «اشارت نظر» هنوز در کتاب فروشی‌ها باشد.»

رضا تاجبخش درباره پرسشی مبنی بر اینکه قطعه «اشارت نظر» پیش‌تر با صدای خواننده دیگری در فضای مجازی منتشر شده بود توضیح داد: «سال‌ها پیش این قطعه به شکل اتفاقی ضبط شده و حتی اگر دقت کرده باشید میکس و مستر خیلی خوبی هم ندارد. در واقع این اثر متعلق به آن خواننده نیست. اجرای آن خواننده تجربه جالبی بود که در یک فضای دوستانه رخ داد.»

درخشانی هم در اینباره اینگونه اظهار نظر کرد: «برخی به خاطر اینکه آن قطعه را پیشتر با صدای آن خواننده شینده‌اند به من می‌گویند که شما این قطعه را دزدیدی! من هم می‌گویم از توی جیب خودم برداشتم و گذاشتم توی جیب دیگرم. این قطعه را من سال ۱۳۸۳ ساختم و متعلق به خودم است.»

میلاد درخشانی درباره چگونگی ساخت قطعات این آلبوم گفت: «ساخت قطعات این آلبوم چهار سال پیش تمام شد. چیزی که برای خودم جالب بود این است که وقتی دوباره رجوع کردم به آن قطعات دیدم که این قطعات هنوز برای من جذابیت و شادابی را دارند.»

درخشانی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره اینکه چرا شخصا در این آلبوم خوانده است، گفت: «چند سالی با این مسئله درگیر بودم که بخوانم یا نه. چون نوازندگی وادی سکوت است و شما حرف‌ات را به شکل دیگری بیان می‌کنی. و آن سکوت برای من بسیار جذاب است. نوازندگی کاری رمزآلود است. ولی در خوانندگی همه چیز عیان است. من می‌خوانم «نشود فاش کسی آنچه میان من تو است» شما هم کاملا متوجه می‌شوید که من چه می‌گویم. برای همین هم خوانندگی به اندازه نوازندگی برای من جذابیت ندارد. همین جا بگویم که آلبوم بعدی من باز هم اثری بدون کلام است که سال آینده منتشر می‌شود و در آن خبری از خواندن نیست.»



در ادامه جلسه نیما جوان، مدیر شرکت موسیقی پخش جوان خطاب به درخشانی، تاجبخش و رمضان گفت: «آیا من برای آنکه اثر هنری شما را بفهمم باید خودم را به سطح اثر شما بالا بکشم یا اینکه نه شما به اندازه فهم من باید خودتان را پایین بیاورید؟»

نیما رمضان در پاسخ به سوال مطرح شده از سوی جوان گفت: «این مسئله نیاز به فرهنگ‌سازی دارد. موزیسین‌ها به تنهایی نمی‌توانند این مشکل را حل کنند. شنونده عام موسیقی هم نمی‌تواند این مسئله را حل کند. شنونده عادی دارد از رادیو و تلویزیون موسیقی می‌شنود و بر اساس این موسیقی در ذهن خودش تعریفی از موسیقی پیدا می‌کند و وقتی چیزی بهتر از آن می‌شنود برای ذهن‌اش قابل درک نیست. به همین دلیل شاید قطعه‌هایی شهرت پیدا می‌کنند که خیلی قابل بحث نیستند. این نکته را هم در نظر داشته باشد که در اینجا تسکت (متن ترانه یا شعر) اولین درجه اهمیت را دارد و یک قطعه را مشهور می‌کند. یعنی مخاطب اول کلام را می‌شنود و اگر دوست داشت موسیقی‌اش را هم دنبال می‌کند.»

رمضان در ادامه با اشاره به اینکه رسانه‌ مهم‌ترین رکن تربیت گوش مخاطب موسیقی در این است خاطرنشان کرد:« ما در این مسئله نیاز به فرهنگ‌سازی داریم. روزنامه‌ها نمی‌توانند ما را ساپورت کنند چون سردبیر می‌گوید عکس یک خواننده‌ای بگذار که من بتوانم ده هزار نسخه بفروشم میلاد درخشانی کیست؟! تلویزیون هم که موسیقی ما را اصلا موسیقی نمی‌داند. رادیو هم که اصلا معلوم نیست در آنچه اتفاقی می‌افتد. تا این موسیقی به گوش مخاطبش نرسد هیچ اتفاقی نمی‌افتد و ما هم رسانه نداریم.»

میلاد درخشانی در ادامه با بیان اینکه در خلق اثر هنری اول به احساسات خودش فکر می‌کند و بعد به مردم افزود: «به نظرم هنرمند در مرحله تولید نباید به این فکر کند که چقدر مخاطب دارد. من خودم وقتی اثرم را تولید می‌کنم و تمام می‌شود دوست دارم میلیون‌ها مخاطب داشته باشد و به مخاطب بیشتر افتخار می‌کنم ولی در تولید اثر هنری این مسئله نباید اثر بگذارد.»

میلاد درخشانی در بخش دیگر این نشست به تجربیات خود در حوزه موسیقی پاپ هم اشاره کرد: «ما در موسیقی پاپ حضور داشتیم و می‌دانیم چگونه فضایی دارد. می‌دانیم که چقدر مهم است که خواننده حتی یکی از لایک‌هایش را از دست ندهد. ما چنین رویکری نداریم. بسیاری از اسم‌های بزرگ موسیقی پاپ سواد خواندن نت ندارند. حتی بعضا به این مسئله افتخار می‌کنند. بعضا با تمسخر هم به ما نگاه می‌کنند که رفتی فوق لیسانس گرفتی و هیچی نداری. با این وجود من جایگاه نوازنده را بالا‌ترین و رفیع‌ترین جایگاه در موسیقی می‌دانم. وقتی ما ساز به دست داریم هیچ آسیبی به ما نمی‌رسد و ما به این فکر نمی‌کنیم که مثلا مخاطبمان ریزش کند. من هنوز هم هر روز تمرین تارم را دارم. نوازندگی اولویت من است. نیما هم هنوز مشغول به کار است او در حال آموختن ردیف میرزا عبدالله است. و این خیلی با ارزش است.»

رمضان در ادامه سخنان درخشانی گفت: «امروزه مردم به‌شکل فست‌فودی موزیک گوش می‌کنند. قطعهٔ اول را «پِلی» می‌کنند و اگر خوب نبود، اصلا گوش نمی‌دهند. دیگر آن دوره که کاست گوش می‌دادیم و نوار‌ها را از این رو به آن رو می‌کردیم، تمام شد. ما هنرمندان خیلی وقت‌ها امنیت مالی و ذهنی نداریم. این باعث می‌شود که کمتر ریسک کنیم و از این موضوع بترسیم که نکند آثارمان خیلی بد شود. وقتی اثری را شروع می‌کنیم، فشار زیادی روی ما است. به هر حال، در ایران موسیقی نمی‌فروشد و فقط کپی می‌شود.»

میلاد درخشانی در پایان سخنانش از اشخاص پشت پرده تولید این آلبوم تقدیر و گفت: «مطمئن باشید این نوع آلبوم‌ها برای تهیه کننده‌شان بازگشت ندارد چراکه خیلی سریع کپی و دانلود می‌شود بنابراین شخصی که برای سرمایه‌گذاری وارد این عرصه می‌شود با دل‌اش آمده است. همین‌جا از امیرحسین طباطبایی تهیه کننده آلبوم و علیرضا نبئی گرافیست و مدیر هنری کار تشکر می‌کنم.»