ماه مهر سالروز تولد استاد حسن کسایی از نام آوران و ستارگان آسمان موسیقی ایران است ، نوادری که مکتب دار موسیقی اصفهان بود که اکنون در میان ما نیست اما صدای نی او همیشه روح انگیز ، شورانگیز ، مهرانگیز و دل انگیز بوده است.

اصفهان را نه تنها به میراث باستانی و گردشگری بلکه به مهد علم و هنر بودن آن هم می شناسند، اصفهانی که طی دهه های اخیر چهره های نام آشنا و مشهوری را به خود دیده که در آسمان علم و هنر ایران زمین می درخشند.

از جمله این ستارگان درخشان در حوزه علم و هنر ، حسن کسایی استاد نی یکی از آن چهره هایی است که در سال 91 چشم از جهان فروبست که برآیندها مبین این است که در همان سال و در همان روز یاد و خاطرات او آنطور که شایسته اوست به فراموشی سپرده شده است.
امروز دیگر یادی از استاد حسن کسایی آنطور باید، نمی شود حتی در زادگاهش (اصفهان)، آری ، آیا رواست چنین بزرگانی مورد بی مهری قرار گیرند و یا نامی از او و شایسته مقام و منزلت ایشان برده نشود.

ماه مهر برازنده او بود چرا که در مهربانی و اخلاق و صبر بی همتا بود، استاد حسن کسایی در سوم مهرماه 1307 در خانواده ای تاجرپیشه دیده به جهان گشود.

علاقه و آشنایی استاد کسایی به زمانی باز می گردد که پدر او با استادان موسیقی از جمله استاد جلال الدین تاج اصفهانی، غلامحسین سارنج و دیگر استادان رفت و آمد داشت و در همین مواقع بود که به موسیقی علاقمند شد و نیمی از موسیقی ایران را نزد استاد تاج اصفهانی و ادیب خوانساری آموخت.

همچنین از سن دوازده سالگی شروع به نواختن نِی کرد و در سن سیزده سالگی به مکتب استاد نوایی رفت، کسایی در سن 20 سالگی نخستین اجرای تکنوازی نی خود را در دستگاه همایون در تئاتر اصفهان به اجرا در آورد و یکسال بعد قطعه معروف 'سلام' را در دستگاه چهارگاه ساخت که همگان قطعه سلام او را یکی از معروف‌ ترین قطعات موسیقی ایرانی می دانند.

از جمله آلبوم های موسیقی استاد کسایی، نای نی، نای جان، یاران زنده‌رود و به اصفهان رو با صدای تاج اصفهانی، شاخه گل 6 و 9 و 16 با صدای غلامحسین بنان، گفت و گوی نی و عود، گفت گوی نی و تار و دختر گل فروش با صدای علی جهاندار و دهها آثار فاخر دیگر است.
شاگردان بسیاری در محضر این استاد موسیقی ایران هنر نی را فراگرفتند که امروز از چهره های برجسته به شمار می روند از جمله می توان حسین عمومی، حسن ناهید، منوچهر غیوری، جمشید عندلیبی و بهزاد فروهری نام برد.

استاد کسایی سالها مکتب دار موسیقی اصفهان در رشته‌ های نی، سه ‌تار و آواز بود، بیشتر آثار این استاد ارزشمند بداهه ‌نوازی بود تا موسیقی پیش ساخته، اما امروز بخش زیادی از ضربی‌ ها و آوازی ‌های نوازندگان نی، بهره گرفته از نوازندگی‌ های اوست.

او نه تنها در موسیقی و نواختن نی آثار ماندگاری از خود برجای گذاشته بلکه خاطرات و بیانات ارزشمندی در ذهن ها ثبت کرده است.

همیشه از چسباندن صفت استاد پشت نامش می ترسید می ‌گفت 'همین نام است که موسیقی را به خطا می ‌کشد، حرفتان را با سازتان بیان کنید نه اینکه بخواهید با کلمات عجیب و غریب خودتان را مطرح کنید' این صحبت های کسی نبود جز استاد حسن کسایی.

به گونه ای که استاد نی ایران زمین، رواج و رونق لقب 'استاد' را 'ترافیک استاد' می دانست، چیزی که موسیقی را به راه خطا می‌کشاند. به باور کسایی نه تنها تقلید کسی را به بلندای هنر نمی رساند بلکه تقلید و تکرار همچون دستگاه زیراکس است؛ نقل است که همیشه می گفت خط میرعماد را که به طور مثال پنج میلیون تومان می‌ارزد اگر زیراکس کنید، سیصد تومان هم ارزش پیدا نمی‌کند.

وی همچنین تاکید می کرد، جوانانی که به فراگیری موسیقی می‌پردازند نباید بعد از گذراندن دوره آموزشی باز هم صد در صد از استاد خود تقلید کنند بلکه باید بکوشند با نوآوری، شخصیت و ذوق خود را نشان دهند.

این گفته استاد حسن کسایی با حال و روز این امروز عرصه هنری قابل تامل و تعمق است چرا که جای موسیقی حال را موسیقی قال گرفته ‌است تنها نوآوری و خلاقیتی که در موسیقی شاهد هستیم نوع حس و حال موسیقیدانان است و هیچ گونه نوآوری و خلاقیتی در این راستا دیده نمی شود.

هوشنگ ابتهاج در وصف استاد کسایی می گوید، شکایت شب هجران که می ‌تواند گفت، حکایت دل ما با نی کسایی کن.

این استاد بی بدیل پس از گذراندن یک دوره طولانی بیماری در 25 خرداد 1391 چشم از جهان فروبست، این استاد نام آشنا حتی در زمان خاکسپاری هم مورد بی مهری قرار گرفت چرا که آیین خاکسپاری او در سکوت خبری و به صورت شبانگاهی با حضور جمعی از اعضای خانواده و شاگردانش برگزار شد این نوادر موسیقی ایران با کوله باری از ناراحتی با این دنیا وداع کرد.

طبق وصیت و درخواست او مبنی بر خاکسپاری در کنار مقبره استاد تاج اصفهانی، پیکرش در تخت فولاد اصفهان و در فاصله کمی از مقبره این استاد موسیقی به خاک سپرده شد.

اگرچه استاد امروز در خاک آرمیده است اما صدا ناله های نی او روح و جان دل هر شنونده ای را نوازش و به مبدا عالم وجود سوق می دهد و یادآور ابیات حضرت مولاناست که می گوید: بشنو از نی چون حکایت می کند وز جدایی ها شکایت می کند.

به اعتقاد نگارنده این ذخایر موسیقی کهن دیار ایران زمین را باید به نسل های کنونی شناساند و در کوی و برزن شهرهای ایران، مجسمه ای به یادگار و یا خیابانی را به نام او مزین و با برپایی آیینی در شان این نوازنده بی بدیل موسیقی ادای دین کرد.
روحش شاد یادش گرامی باد.

نویسنده: فائزه صفری