موسیقی ما - توقیف شد؛ برای ما به همین راحتی است که این دو کلمه را می‌خوانیم؛ برای بهروز غریب‌‍پور که بیش از ده سال است عمر خود را صرفِ اپرای عروسکی کرده و برای آن 85 نفری که ماه‌ها و ماه‌ها درگیر این پروژه بوده‌اند، ماجرا به همین سادگی نیست. برای همین است که غریب‌پور می‌گوید مات و متحیر مانده است. قرار بود «اپرای سعدی» اول اردیبهشت‌ماه همزمان با بزرگداشت سعدی در شیراز روی صحنه رود. این در حالی است که امکان اجرای نمایش عروسکی «اپرای سعدی» در جشنواره تئاتر فجر و نیز موسیقی فراهم نشد. بعد از آن هم قرار بود این نمایش عروسکی در تالار فردوسی تهران روی صحنه برود. شب گذشته اما شورای نظارت به تماشای نمایش نشست و بعد از آن رضا دادویی، رئیس شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی گفت که: گروه بازبینی روز گذشته به تماشای این نمایش نشستند و از نظر ما هیچ مشکلی وجود ندارد. یعنی این اپرا از نظر نمایشی هیچ مشکل ندارد و فقط منتظر صدور مجوزهای لازم از سوی دفتر موسیقی معاونت امور هنری برای بخش موسیقی کار هستیم. او البته در پاسخ به این سوال که چرا برخلاف دورهای گذشته اپرای گروه تئاتر «آران» باید از دو مرجع مجوز دریافت کند؛ گفته: «این قانون به تازگی وضع شده و اجراهایی مانند اپراهای نمایشی توسط دو نهاد قضاوت می‌شوند و مجوز دریافت می‌کنند. بنابراین بخش نمایش توسط شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی و مجوز بخش موسیقی توسط دفتر موسیقی صادر می‌شود. مجوز تهران به دیگر استان‌ها ارتباط ندارد و نمایش برای اجرا در دیگر شهرها باید از شوراهای موردنظر در استان مجوز دریافت کند. بنابراین اینکه مسئولان استان اعلام کنند مجوز تهران نظر قطعی درباره اجرای نمایش مثلا در شیراز تلقی می‌شود صحیح نیست.» همه می‌دانند اما اینها تعارفات معمول است؛ حالا شاید همه چیز تمام شده باشد. به قول غریب‌پور یک تلفن زدند و ... .
 

• قرار بود همزمان با سالروز تولد سعدی، اپرای سعدی در شیراز به روی صحنه برود؛ این در حالی است که ما ناگهان با این خبر مواجه شدیم که اجرای اپرا، لغو شده است. درباره‌ی این اتفاق توضیح می‌دهید؟

به نظر می‌رسید که از همان ابتدا، در شیراز گروه‌هایی هستند که با اجرای اپرای سعدی مخالفت دارند؛ در واقع آنها، این تصور را داشتند که در اپرای سعدی، خواننده‌ی زن به صورتِ زننده به اجرای برنامه می‌پردازد. در همین خصوص ما فیلم اجرا را برای آنها فرستادیم و مسوؤلانی که ما را برای اجرای برنامه دعوت کرده بودند، تمامی مراحل را انجام دادنند. آنها حتی بلیت‌های اعضای گروه را نیز خریداری کرده و هتل محل اقامت ما را نیز رزرو کرده بودند و تنها منتظر مجوز بودند. ما نیز بر اساس سابقه‌ی ده ساله‌ای که در اجرای این اپراها داشتیم و در تمامی آنان، زنانِ خواننده حضور داشتند، هیچ تصوری مبنی بر توقف اجرایِ این نمایش نداشتیم. حتی در اپرایی چون «لیلی و مجنون» حضور خواننده‌ی زن بسیار بیش از این بود که ما هم‌اکنون در اپرای سعدی مشاهده می‌کنیم.
 

• پس دلیل عدم اعظای مجوز به این اپرا چه بوده است؟‌

متاسفانه به نظر می‌رسد که بدعت جدیدی در این خصوص گذاشته شده است که برای خود من بسیار تعجب‌آور است، ‌کارشناسانی که برای ارزیابی کار آمده بودند، رضایت خود را در خصوص اپرا بیان کردند؛ اما در عین حال به ما گفتند که نمی‌توانند در خصوص صدای زن نظر بدهند و اجازه‌ی چنین کاری را ندارند. من به آنها گفتم:«پس شما در چه خصوصی می‌خواهید نظر بدهید؟» البته آنها خودشان هم از این مساله متاسف بودند.
 

• اما در همین ماه‌های گذشته ما اجراهایی در تئاتر داشتیم که خواننده‌ی زن به صورت زنده اجرا می‌کرد، از آن طرف این اپرا عروسکی است و صدای زن در آن به صورت پلی‌بک؛ ضمن اینکه همان‌طور که خودتان گفتید این اتفاق ده سال است که در اپراهای به کارگردانی شما رخ می‌دهد.

ببینید در موضوع خطیری مانند واقعه‌ی عاشورا در دولت آقای احمدی نژاد که همه متفق‌القول بودند با فرهنگ و هنر میانه‌ای ندارند و در زمان وزارت وزیری چون آقای صفار هرندی، ما اپرای عاشورا را با نظر کارشناسی «آشیخ حسین انصاریان» روی صحنه بردیم. اپرای عاشورا در تهران، شیراز و همچنین چندین کشور اروپایی نیز روی صحنه رفت. در آن اپرا با وجود حساسیتی که ما شیعیان درباره حادثه‌ی عاشورا داریم، نقش همسر شمر را یک خواننده‌ی زن اجرا می‌کرد؛ حالا من بسیار متاسفم که در دولت تدبیر و امید و در شرایطی که خود وزیر ارشاد درباره‌ی حضور خوانندگان زن در مقابل رسانه‌ها صحبت می‌کنند، باید اپرای سعدی با این مشکل بزرگ مواجه شود. این یک بدعت بسیار تاسف‌آمیز است. ضمن اینکه زن در هیچ کدام از آثاری که من روی صحنه می‌برم، حضوری تحمیلی نیست. برای تزیین و جذب مخاطب و گیشه شکل نگرفته است؛ متن چنین اقتضا می‌کند. ضمن آنکه ما در هیچ کجای جهان اپرای مردانه نداریم، حتی در گذشته تعزیه‌خوانان ما نیز به صورت هوشمندانه‌ای این مساله را درک کرده بودند و به خاطر آنکه نمی‌توانستند از حضور خواننده‌ی زن استفاده کنند، «زن خوان» یا «زینب‌خوان» داشتند. به همین دلیل است که کسی که با اجرای اپرای سعدی مخالفت کرده،‌ نگاهِ کارشناسی نداشته است. اگر از نظر فقهی هم به مساله نگاه کنیم، باز هم توجیه ندارد؛ چرا که در همین چند وقت گذشته فتوایی از رهبر معظم انقلاب در رسانه‌ها منتشر شد که باعث دلگرمی است. ایشان به این نکته اشاره کرده بودند که اگر صدای زن مفسده‌انگیز نباشد، اشکالی ندارد. اپرای سعدی هم دارای موسیقی، شعر و همچنین صدای فاخری است که نمی‌تواند مفسدانگیز باشد.
 

• یعنی باید اجرای این اپرا را تا این لحظه کان لم‌یکون تلقی کرد؟

ما تا اواخر شبِ گذشته به میزبانمان در شیراز گفته بودیم که تکلیف ما مشخص خواهد شد؛ بسیار به اجرای اپرا امیدوار بودیم و فکر می‌کردیم اول اردیبهشت ماه این نمایش روی صحنه خواهد رفت؛ اما درست در لحظه‌ای که می‌دانستند گروه در انتظارِ مجوز است، این مشکل را به وجود آورند.
 

• و دلیلی هم برای ماجرا نیاوردند.

خیر؛ همان‌طور که گفتم این یک بدعت است که آنان در این زمینه شکل دادند. این کار اصلا مسبوق به سابقه نبوده است. ما ده سال است که داریم اپراهای گوناگون را با همین شکل به اجرا درمی‌آوریم.
 

• آقای غریب‌‍پور اما سال گذشته، مشکلات مشابه بسیاری رخ داد و بسیاری از برنامه‌های موسیقایی در شهرهای مختلف لغو یا توقیف شد.

من نمی‌توانم از جانب کسی اظهار نظر کنم؛ نمی‌دانم که مشکلات کنسرت‌ها و گروه‌های دیگر چه بوده است؛ تنها در این میان می‌دانم که این مساله ضربه‌ای ناگهانی به اعضای گروه و هنرمندانی می‌زند که ماه‌ها درگیر پروژه‌ی هنری‌شان بوده‌اند. در همین اپرای سعدی 85 نفر، ماه‌ها به صورت شبانه‌روزی کار می‌کردند؛ اما ناگهان با یک تلفن همه چیز به هم ریخت. این مساله در واقع میخی است که بر تابوت اپرای عروسکی می‌زنند. اپرایی که دارد در دنیا به نام ایران ثبت می‌شود. بسیاری از کشورها در این سال‌ها از ما خواسته‌اند تا به کشور ما بیایند یا ما برایشان ورک‌شاپ‌هایی را برگزار کنیم تا بتوانند اپراهای مشابه را روی صحنه ببرند. این هنر، یک هنر غربی نیست که بعضی‌ها این چنین نگران هستند.
 

• با اتفاقی که هم‌اکنون رخ داده، تکلیفِ هزینه‌های این اپرا چه خواهد شد؟‌

تنها ما هزینه نکردیم؛ بلکه میزبان ما در شیراز هم هزینه‌های بسیاری متحمل شده است. به هر حال اما خسارات مالی یک بحث است که یا جبران می‌شود یا نمی‌شود، در این میان مهم‌تر اما خسارات معنوی‌ای است که ما متحمل آن شده‌ایم. ضمن اینکه رییس سعدی‌شناسی به ما اعلام کرد که امسال در سالروز سعدی تمام کنسرت‌هایی که به صورتِ معمول برگزار می‌شده را لغو کرده‌اند؛ چون فکر می‌کردند این اپرا به اندازه‌ی کافی می‌تواند در این زمینه جامع عمل کند و حال باید تنها به انجام چند برنامه‌ی سخنرانی اکتفا کنند.
 

• با توجه به اینکه مدت‌ها – قریب دو سال- درگیر این پروژه بوده‌اید؛‌ حالا می‌خواهید چه کاری انجام دهید؟‌

نمی‌دانم. خودم مات و متحیر مانده‌ام.
 

• در این مدت با مسوؤلان هنری ارشاد مذاکره‌ای داشته‌‌اید؟

حرفی ندارم با آنها بزنم. این حرکت من را شوکه کرده است؛ چون حرکتی غیر معمول بوده است. ضمن اینکه آقای مرادخانی – معاون هنری وزارت ارشاد- به من اطمینان خاطر داده بودند که هیچ مشکلی در اجرای این اپرا وجود ندارد.
 
 

• پیروز ارجمند: نمی‌توانیم به تک‌خوان زن مجوز دهیم

همچنین مدیر کل دفتر موسیقی در گفت و گو با خبرگزاری ایسنا اظهار کرد: اپرای سعدی دارای تک‌خوان زن است و طبق قوانین دفتر موسیقی ما، نمی‌توانیم به تک‌خوان زن مجوز دهیم. ما درباره اپرای سعدی و مواردی این‌چنینی براساس قواعد دفتر موسیقی به تک‌خوان زن نمی‌توانیم مجوز دهیم.

وی ادامه داد: پیش از این نیز مواردی وجود داشته و تک‌خوان زن به روی صحنه رفته است اما وقتی ناظر ما این مورد را بررسی کرده ما به‌شدت با این تخلف برخورد کردیم و شب‌های دیگر اجرا را لغو کردیم.

ارجمند یادآور شد: با شرایط فعلی به اپرای سعدی نمی‌توانیم مجوز دهیم؛ مگر آنکه بخش تک‌خوانی به‌صورت همخوانی انجام یا حذف شود.