موسیقی ما - اگر موسیقی ما دچار حاشیه‌ها و مشکلات بودجه‌ای امروز نبود، با خیال راحت باید از اینکه یک موسیقیدان خوب و خوشنام مدیریت عرصه موسیقی کشور را عهده‌دار شده، خوشحال باشیم. با این حال انتخاب محمد میرزمانی به عنوان مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خود ابزار خرسندی را فراهم کرده است. میرزمانی زمانی که به تماشای کنسرت تیرماه ارکستر سمفونیک تهران در تالار وحدت نشسته بود، دائما نکاتی را روی بروشور برنامه یادداشت می‌کرد. حین گفت‌وگوی «نای» بعد از این برنامه، برخی از این نکات آشکارا شد که نشان از خوشامد وی از برنامه بود. نگاه کارشناسانه و دقیق میرزمانی در جایگاه یک موزیسین را که در نوع خود شاید برای نخستین‌بار در تاریخ مدیریت موسیقی ما رخ می‌دهد در گفت‌وگوی زیر خواهید خواند. این گفت‌وگو نخستین گفت‌وگوی وی پس از حضور در جایگاه مدیرکل دفتر موسیقی است. البته میرزمانی اصرار داشت که این گفت‌وگو را به عنوان یک موزیسین انجام دهد نه مدیرکل دفتر موسیقی. شما نیز این گفت‌وگو را با آهنگساز موسیقی متن آثاری چون سریال «کوچک جنگلی»، «شوکران» و «دیده‌بان» در زیر بخوانید.

• -شما سال‌ها آهنگسازی کرده‌اید و در زمینه موسیقی کلاسیک تبحر دارید. نظرتان نسبت به اجرای موسیقی فیلم توسط ارکستر سمفونیک تهران چیست؟

ابتدا میلاد باسعادت حضرت صاحب‌الزمان(عج) را تبریک می‌گویم. تذکر این نکته لازم است که من اکنون در جایگاه کارشناس موسیقی با شما صحبت می‌کنم نه از جایگاه مدیریت دفتر موسیقی. در رابطه با سوال شما باید بگویم که برخی‌ها خرده می‌گیرند که ارکستر سمفونیک شاید جایگاه‌اش این نباشد که موسیقی فیلم اجرا کند که من به این گفته، اعتقادی ندارم. به عنوان کارشناس و نه مدیرکل دفتر موسیقی با توجه به اينكه رشته تحصیلی‌ام موسیقی کلاسیک بوده و علاقه بسیاری به این نوع موسیقی دارم، از طرفی سال‌هاست در زمینه موسیقی کار کرده‌ام و سعی کرده‌ام در آثارم ساختار موسیقی کلاسیک و علمی را رعایت کنم ، حتی در کارهایی که رنگ و بوی ایرانی دارند از آکوردها، هارمونی و ارکستراسیون موسیقی علمی استفاده می‌کنم. منظورم این است که من به موسیقی کلاسیک تعصب و علاقه بسیاری زیادی دارم. برنامه پروگراماتیک در دوران موسیقی کلاسیک جایگاه ویژه‌ای داشته است. مثل پوئم سمفونی شهرزاد. حتی سمفونی‌های روستایی و قهرمانی بتهوون یا چهارفصل ویوالدی. زمانی که اپرا در موسیقی جهانی به وجود آمد تشابهی زیادی بین آن و موسیقی فیلم یا موسیقی برنامه‌ای وجود داشته است. اگر رپرتواری که اجرا می‌شود ما را از نظر نقد فنی به آنجا برساند که ارکستراسیون، بافت موسیقی و پرداخت و گسترش نغمات ضعیف باشد باید در مقابلش موضع بگیریم. مخصوصا وقتی که می‌بینیم اکثر این قطعات از هنرمنداني است که پیشینه فعالیت در موسیقی کلاسیک دارند و حتی برخی از آنها اپرا، کنسرتو یا سمفونی هم نوشته‌اند و در دنیا دارای جایگاه هستند.علاوه براين امروزه موسیقی فیلم در دنیا یک کرسی تخصصی و دانشگاهی دارد و در آموزش به آن توجه می‌شود. به نظر من نباید برخورد سلبی با این موضوع داشته باشیم. باید ببینیم آهنگساز و آثار او وجه علمی و تخصصی را دارند یا نه. شما ببینید آثاری که در این برنامه اجرا شد تمام سازها با استادی به خدمت گرفته شده بودند. سولوهایی که سازها به‌خصوص بادی‌ها اجرا می‌کردند زیبا بود. برای اجرای این آثار هم نوازندگان باید در حد بالای تخصصی و حرفه‌ای باشند و ملودی‌ها نیز از نظر جذابیت عمیق و باارزش باشند. شما در این آثار نمی‌بینید که یک ملودی بی‌ارزش باشد. این نشان می‌دهد که نگاه سازنده اثر تخصصی و علمی است و شنونده در آن احساس ضعف نمی‌کند. نکته دیگری که باید اشاره کنم این است که برای ما چنین برنامه‌ای آموزنده است. یعنی من آهنگساز را تشویق می‌کند که در این سطح علمی کار کنم. نه اینکه از چند ملودی ساده و آکومپانیمان ساده استفاده کنم. امروز موسیقی فیلم با استفاده از سمپلرها و آکوردهای ساده، ضعیف شده است. در گذشته آهنگسازان بزرگ ما موسیقی فیلم کار می‌کردند. البته الان هم آهنگساز خوب داریم اما تعدادشان کم شده است. برگزاری چنین برنامه‌ای می‌تواند مشوق آهنگسازان ما برای ساخت آثار بهتر باشد.

• -اما برخی از کارشناسان موسیقی این اعتقاد را دارند که در دنیا اجرای موسیقی فیلم جنبه تجاری دارد و برای کسب درآمد انجام می‌شود.

ببینید مساله‌ای که الان وجود دارد این است که مردم در تمام دنیا اقبال‌شان نسبت به موسیقی جدی کمتر شده است. متاسفانه موسیقی‌های روز که سهل‌الوصل است و از جذابیت‌های کاذبی هم برخوردار است موسیقی جدی را تحت‌الشعاع خود قرار داده و به آن لطمه می‌زند. در کشور ما نیز این اتفاق دارد می‌افتد. به هر حال در مورد موسیقی جدی و علمی تهدید جهانی وجود دارد. برای کسب درآمد و کارهای تجاری در موسیقی راه‌های زیادی وجود دارد که قطعا اجرای موسیقی فیلم با یک ارکستر پرتعداد جزو این راه‌ها نیست. اما اجرای موسیقی فیلم توسط ارکستر سمفونیک در دنیا رایج است و برای اقبال عمومی به موسیقی کلاسیک انجام می‌شود. اگر این اتفاق نیفتد چراغ موسیقی علمی روز به روز کم‌سوتر می‌شود و رو به خاموشی می‌رود. برای نجات آن باید از جذابیت‌ها استفاده کرد که یکی از این راه‌ها، اجرای موسیقی فیلم است چون برای مردم شناخته‌شده‌تر است. بسیاری از اورتورهای اپراها در برنامه‌های ارکستر سمفونیک وجود دارد. چون اجرای اپرا هزینه سنگینی دارد فقط اورتور آن را در ارکسترها اجرا می‌کنند. به نظر من موسیقی فیلم هم منافاتی با حفظ موسیقی علمی ندارد. باید جذابیت ایجاد کنیم تا مردم را به سالن‌ها بکشانیم. اینکه برنامه‌اي اجرا کنیم که چهل پنجاه نفر تماشاگر به سالن بکشاند دردی را از موسیقی علمی دوا نمی‌کند. هر کدام از این آثار که در رپرتوار اجرا شد موسیقی‌های عمیقی داشت، بنابراین چه اشکالی دارد که آنها را اجرا کنیم؟

• -نظرتان درباره انتخاب اين رپرتوار چیست؟

نکته‌ای که از نظر ساختار موسیقایی در این رپرتوار وجود دارد این است که ملودی‌هایی که بین سازهای مختلف پخش می‌شود اولا بسط و گسترش تم‌ها بسیار استادانه است و کمتر تکرار یک تم را می‌شنویم. تم‌ها بیشتر توسط سازهای مختلف اجرا می‌شود. نکته دیگر این‌که ملودی‌های قطعات نوعا ابتر نیست و به خوبی ما می‌توانیم هر یک از آنها را بشنویم و در ادامه ملودی‌های بعدی را گوش کنیم. با اینکه می‌بینیم همه سازهای ارکستر در اجرای ملودی‌ها نقش دارند اما کمتر مزاحمتی بین سازها به وجود می‌آید.

• - به نظر شما انتخاب چنین رپرتواری برای مخاطبان ایرانی مناسب بود؟

مردم با حضور در این برنامه نشان دادند که موسیقی را بسیار خوب می‌شناسند. زمان اجرای برنامه، سکوت مطلق در تالار حکمفرما بود و این امر به معنای آن بود که همه به موسیقی گوش ‌سپرده اند. به نظر می‌رسد که این اجرا، اجرای موفقی بود امیدوارم ما همچنان شاهد این اجراها باشیم.

• -رهبری ارکستر را چطور دیدید؟

البته من تجربه کمی در زمینه رهبری ارکستر داشته‌ام اما باید بگویم کار استادانه آقای شهرداد روحانی جای تقدیر ویژه دارد. ایشان تمام تم‌ها را در این اجرا مدیریت کردند. یکی از کارهای رهبر این است که جملات را از دل ارکستر بیرون بکشد. آقای شهرداد روحانی در انتقال حس بسیار موفق بودند. در اجرا دیدیم که ارتباط حسی بین رهبر و نوازندگان مشخص بود. یکی دیگر از نکات رهبری ایشان نشان دادن جای اجرای سازها بود که ایشان با تسلط و آرامش این کار را انجام می‌داد. چون برخی از رهبران این کار را همراه با وارد کردن استرس انجام می‌دهند. اما ایشان بدون انتقال استرس کارشان با نوازنده‌ها ارتباط می‌گرفتند.

• -آیا آثار آهنگسازان ایرانی برای موسیقی فیلم، ظرفیت آن را دارد که چنین برنامه‌ای هم برای آنان تدارک دیده شود؟

حتما این طور است. ما در پی این هستیم که به امید خدا قطعاتی از آهنگسازان ایرانی را در برنامه‌های خاص اجرا کنیم.
-در مورد رهبری میهمان و ثابت همواره بحث‌هایی وجود دارد. با توجه به مشکلاتی که اخیرا در مورد رهبر میهمان به وجود آمده است فکر می‌کنید استفاده از رهبر میهمان برای ارکستر سمفونیک تهران لازم و کارا هست؟
حتما. این کار ایجاد تنوع می‌کند و یکی از راه‌های ایجاد جذابیت نیز همین است. مردم با فرمول کاری و شیوه‌های رهبری متفاوت حتی از لحاظ فیزیکی و میمیک صورت و برخورد با ارکستر آشنا می‌شوند. این کار، هم برای نوازنده‌ها و هم مخاطبان مفید است. به نظر من استفاده از رهبر میهمان در ارکستر سمفونیک، کار خوبی است که باید ادامه پیدا کند.

• -اگر صحبت دیگری دارید، بفرمایید.

باز هم از جایگاه یک موسیقیدان، جا دارد که از نوازندگان ارکستر سمفونیک تهران کمال تشکر را داشته باشم. واقعا با جان و دل کار می‌کنند که این امر، نشان‌دهنده صداقت و عشق‌شان به کار است و من امیدوارم که همواره در کارشان موفق باشد. ان‌شاءالله ارکستر سمفونیک تهران نیز به جایی برسد که مشکلی نداشته باشد و نوازندگان آن هم با رضایت کامل و عشق به کارشان بپردازند.