موسیقی ما - ارکستر موسیقی ملی شب گذشته بار‌ دیگر با خوانندگی «سالار عقیلی» و «محمد معتمدی» کنسرت داد؛ برنامه‌ای که امشب و همچنین فرداشب هم ادامه خواهد داشت. ارکستر به رهبری «فرهاد فخرالدینی» همان برنامه‌ای را اجرا کرد که خردادماه اجرا كرده بود. قطعاتی چون فانتزی شرقی، بهار دلکش،‌ گیسو، ساحل، رِنگ بیات شیراز، ساغر شکسته، بیا، به یاد صیاد، شیدا،‌ شکایت دل، بهار من، باران و ای وطن. کیوان ساکت نیز به روال اجرای گذشته، کنسرتو تار را که «فخرالدینی» آهنگسازی، هارمونی و ارکستراسیون آن را به عهده داشت، نواخت و البته به جای یک تابلو از سوئیت ابن‌‌سینا، قطعه‌ی «امام علی (ع)» از ساخته‌های فخرالدینی اجرا شد، به مناسب روزهایی که متعلق به مولای متقیان (ع) است.

«سالار عقیلی» که پیش از این نیز به عنوان‌ خواننده در این ارکستر فعالیت داشت، حالا در این اجرا مثل اجرای خردادماه، قطعات را همراه با «محمد معتمدی» اجرا کرد و البته همان‌طور که انتظار می‌رفت، توانست اجرایی تمیز داشته باشد.

او از معدود خوانندگانی است که اجراهایش همان اندازه که با آنسامبل‌های کوچک موفق است، می‌تواند با ارکسترهای بزرگ هم به خوبی همراهی کند. شاید به همین خاطر است که بعد از بازگشایی دوباره‌ی ارکستر، رهبر کارکشته از او برای این اجرا دعوت کرد تا بار دیگر همراه با ارکستر باشد. اگرچه همکاری میان او و فخرالدینی، تنها به ارکستر موسیقی ملی مربوط نمی‌شود و در ارکستر «مهرنوازان» نیز که همین چند وقت پیش سی‌دی تصویری آن منتشر شد، خواندن قطعات را برعهده داشت.

سالار عقیلی این روزها مثل همیشه روزهای پرکاری را از سر می‌گذراند. از کنسرت‌هایش در شهرهای مختلف ایران و همچنین تور کنسرت‌های خارج از کشورش اگر بگذریم، از او به تازگی آلبوم «سرّ هزار ساله» منتشر شده است. «میخانه‌ی خاموش» هم اثر دیگری از این خواننده بود که با آهنگسازی «سعید فرج‌پوری» و همراه با گروه دستان به انتشار درآمد. «عقیلی» و «دستان» سابقه‌ی فعالیت گسترده‌ای داشته‌اند و همچنان خاطره‌ی «دریای بی‌پایان» بر ذهن بسیاری باقی مانده است.

حالا هم پیش از این کنسرت، هفته‌ای دو بار همراه با ارکستر تمرین کرد تا اجرای موفقی داشته باشد؛ همان‌طور که خردادماه، کنسرت با استقبال بسیاری از سوی مردم و شخصیت‌های سیاسی مواجه شد. او می‌گوید: «کنسرت خردادماه با استقبال شدید مردم، همراه و به همین خاطر بار دیگر به مدت سه شب تمدید شد. با وجود اینکه ارکستر از زمان بازگشایی فرصت اندکی برای تمرین داشت، حالا به نظرم صدایی که از ارکستر بیرون می‌آید، بسیار بهتر شده و من خوشحالم که بار دیگر این ارکستر می‌تواند به فعالیت‌های خودش ادامه دهد و من نیز در آن حضور داشته و در خدمت استاد «فخرالدینی» باشم.»
 

• از شجریان تا...

ارکستر موسیقی ملی در عمر 11 ساله‌ی خود از حضور خوانندگان بسیاری بهره برده است. اولین خواننده‌ای که با ارکستر خواند و افتتاح‌اش کرد، «محمدرضا شجریان» بود. حالا هم «فرهاد فخرالدینی» می‌گوید که امیدوار است روزی بتواند با او همکاری داشته باشد. این «امید» بسیاری از علاقه‌مندان موسیقی است؛ به خصوص آنکه حضور «شجریان» برای دیدن اجرای ارکستر سمفونیک این امیدواری را بیشتر کرده است. حالا البته همچنان این،‌ اتفاقی دور و بعید به نظر می‌رسد.

«سالار عقیلی» هم آن حضور را نقطه‌ی عطفی در تاریخ موسیقی اصیل ایرانی می‌داند. به هر ترتیب، ارکستر موسیقی ملی با حضور آقای شجریان راه‌اندازی شد و بعد هم خوانندگانی چون علیرضا قربانی، فاضل جمشیدی، جمال‌الدین منبری و سالار عقیلی در آن حضور داشتند. «عقیلی» می‌گوید: «این ارکستر در زمانی که فعالیت می‌کرد، همواره نقش تعیین‌کننده‌ای داشت تا اینکه به تعطیلی کشیده شد. در واقع تا ارکستر خواست حرکتی از خود نشان دهد و فعالیت‌هایی که در این سال‌ها انجام داده بود،‌ بر موسیقی اصیل ایرانی تأثیر بگذارد، تعطیل شد. ما در آن زمان همراه با ارکستر موسیقی ملی برنامه‌های فاخری در بسیاری از شهرستان‌ها و حتی خارج از کشور انجام دادیم. برای مثال، اجراهای موفقی در سوئیس و کویت داشتیم. خود من اولین برنامه‌ای که همراه با این ارکستر اجرا کردم در «زاهدان» بود و من با همراهی آقای «علیرضا قربانی» خوانندگان کنسرت بودیم. یادم می‌آید که در آن زمان حدود سه تا چهار هزار نفر در یک سالن ورزشی آمدند و از برنامه‌ دیدن کردند.»
 

• سالار عقیلی: اركستر ملی فرصت مناسبی برای معرفی موسیقی ایران به جهانیان است

عقیلی می‌گوید که مردم این ارکستر را دوست دارند و حالا طبیعی است که از این ارکستر آن هم با رهبری فردی چون «فخرالدینی» حمایت کنند: «امیدوارم این ارکستر بتواند در شهرستان‌ها هم اجرا داشته باشد. به هر حال اجرای کنسرت در یک شهرستان هزینه‌های بسیاری می‌طلبد؛ اما رخ دادن این اتفاق، بسیار خوب است. به خصوص اینکه ممکن است در برخی شهرستان‌های کوچک، مردم حتی چنین ارکستری را ندیده باشند.»

او می‌گوید چنانچه مسئولان و همچنین -به روال تمام دنیا- اسپانسرهای خصوصی از این ارکستر حمایت کنند، علاوه بر شهرهای مختلف ایران می‌تواند در بسیاری از کشورهای دنیا نیز برنامه اجرا کند و قدرت موسیقایی خودش را به رخ بکشد: «ارکستر موسیقی ملی امکان مناسبی برای معرفی موسیقی ایران به جهانیان است. در همه‌ی این سال‌ها،‌ ذهنیت‌های منفی درباره‌‌ی ایران وجود داشته. حتی برخی گمان می‌کنند که ایران اصلاً موسیقی ارکسترال ندارد. به همین خاطر است که ما می‌توانیم با همین ارکستر نشان دهیم چه توانایی‌هایی در این خصوص داریم. من با بسیاری از ارکسترهای مهم دنیا کنسرت داده‌ام؛ اما باید بگویم که ارکستر موسیقی ملی توانایی بسیار زیادی دارد.»

سالار از اینکه در همین مدت کوتاه، ارکستر توانسته تا این اندازه پیشرفت کرده و صدای خوبی بدهد، بسیار خوشحال است. او البته فعالیت‌های خود را با ارکسترهای کوچک آغاز کرده؛ اما حالا فعالیت‌های متنوعی با ارکسترهای بزرگ دارد؛ این برای هر خواننده‌ای می‌تواند تجربه‌ی دلنشینی باشد: «من با سازهای ایرانی و گروه‌های کوچک شروع کردم و همچنان نیز با بسیاری از آنسامبل‌‌های ایرانی کنسرت می‌دهم و بسیار دوست‌شان دارم. هر كاری که صدای خوشایندی بدهد و بتواند تأثیری مثبت روی موسیقی ما بگذارد، انجام می‌دهم. گاهی ما با دو ساز، اثری را منتشر می‌کنیم که از جمله‌ی آن می‌توان به اثر «یاد باد» اشاره کرد که ما با یک سنتور و تنبک، مخاطبان را برای دو ساعت در سالن نگاه داشتیم و یک‌بار هم می‌شود ارکستری با 70 نفر نوازنده. گاهی ارکستر می‌تواند 15 یا 20 نفره باشد؛ اینها اهمیت ثانویه دارند، آنچه مهم است تأثیری است که یک گروه بر موسیقی می‌گذارند و این مسأله به آهنگسازی، رهبر و خواننده‌ی ارکستر برمی‌گردد.»

از آن سالی‌ که «فرهاد فخرالدینی» برای «شوهر آهو خانم» موسیقی نوشت، درست 44 سال می‌گذرد. 44 سال یعنی نزدیك به نیم‌قرن. نیم‌قرنی که فخرالدینی تمام همت خود را روی موسیقی گذاشت. ارکسترهای مختلف را رهبری کرد، برای فیلم‌ها و سریال‌های گوناگون موسیقی نوشت. آثار متعدد خلق کرد و البته در کنار تمام اینها، فعالیت‌های متعددی نیز در زمینه‌ی موسیقی ارکسترال انجام داد. حالا او بار دیگر به اركستر موسیقی ملی برگشته و روزهای پركاری را به همره این اركستر پشت سر می‌گذارد.
 

• فرهاد فخرالدینی: وظیفه ملی آهنگسازان حمایت از اركستر ملی است

«ما از اوایل اردیبهشت‌ماه، به شکل منظم تمرینات‌مان را شروع کردیم و یک کنسرت خردادماه دادیم که برای سه شب دیگر -دهم تا دوازدهم- تمدید شد. خوشبختانه در همین فرصت کوتاه، ارکستر توانسته انتظار من را تا حدی برآورده کند؛ هر چند به هر حال ما همچنان مشکلاتی داریم. هم‌اکنون دو روز تمرین می‌کنیم که البته خیلی هم کم نیست؛ اما امیدوارم روزی برسد که نوازندگانی که در ارکستر موسیقی ملی فعالیت می‌کنند، مختص این ارکستر باشند و از نوازندگان ارکستر سمفونیک جدا باشند. این مسأله هم‌اکنون به خاطر محدودیت‌های مالی که معاونت هنری و همچنین بنیاد رودکی دارند، فعلاً امکان‌پذیر نیست. اما در این صورت می‌توان صدای بسیار بهتری از ارکستر شنید.»

او می‌گوید ارکسترش روی هیچ ملودی خاصی تعصب ندارد، حتی برای اجرای موسیقی اصیل ایرانی، نیازی هم به حضور سازهای ایرانی نیست: «در گذشته در ارکستر موسیقی ملی سازهای ایرانی در کنار سازهای غربی قرار می‌گرفتند؛ اما در این دوره من می‌خواهم تا از نوازندگان سازهای ایرانی به عنوان سولیست استفاده کنم تا از این طریق، شنونده تمرکز بیشتری روی سازها داشته باشد. همان‌طور که می‌دانید، در اولین برنامه‌ی ارکستر، آقای «کیوان ساکت» به عنوان سولیست تار حضور داشتند و ما در برنامه‌های آتی از حضور نوازندگانی چون آقای سعید ثابت و همچنین استاد محمد اسماعیلی بهره خواهیم گرفت. اصلاً یکی از اهداف این ارکستر، این است که با تکنیک‌های جهانی موسیقی، موسیقی اصیل‌مان را ارائه دهد.»

فخرالدینی می‌گوید: «با صراحت اعلام می‌کنم که برای دومین بار من این افتخار را داشتم که ارکستر موسیقی ملی ایران را بازگشایی کنم و این برخلاف ادعای یکی از دوستان است. تمام برنامه‌ریزی و مدیریت هنری این ارکستر فعلاً با من است. در آینده ان‌شاءالله از همکاران بسیاری به عنوان رهبر مهمان و همچنین آهنگساز بهره خواهیم برد. ما یک فراخوان آهنگسازی داد‌ه‌ایم و من بار دیگر از همین جا از تمام آهنگسازان دعوت می‌کنم تا در ارکستر حضور داشته باشند و من و در واقع ارکستر موسیقی ملی را یاری دهند.»

او خودش در این مدت کوتاه با بسیاری از چهره‌های موسیقایی از جمله پیشکسوتان برای حضور در این ارکستر دعوت کرده است: «به جای اینکه مدام این مسأله مطرح شود که چرا از فلان نوازنده یا رهبر ارکستر برای حضور در این ارکستر دعوت نمی‌شود، از آن شخص بپرسند که آیا آقای فخرالدینی از شما برای حضور در ارکستر دعوت کرده است؟ از سوی دیگر، گاهی باید از آن دوستان پرسید که شما چرا در ارکستر حضور ندارید؟ مثلاً از آقای شهبازیان یا روشن‌روان بپرسید که آیا آقای فخرالدینی از شما برای حضور در این ارکستر دعوت کرده یا نه؟ من از این عزیزان و همچنین آقای احمد پژمان و بهزاد عبدی -که زمانی از شاگردان خیلی خوب خود من بود- برای حضور در این ارکستر به عنوان رهبر مهمان دعوت کرده‌ام.»

او می‌گوید هر کاری که در سطح ارکستر موسیقی ملی باشد، توسط این ارکستر نواخته خواهد شد و هیچ تعصبی در این زمینه وجود ندارد: «فکر می‌کنم آهنگسازان وظیفه‌ی ملی دارند تا از این ارکستر حمایت و برای ارتقای آن تلاش کنند. به خصوص اینکه ارکستر موسیقی ملی در مقابل ارکستر سمفونیک، کاری بسیار دشوارتر در پیش دارد. به هر حال نت‌ها و پارتیتورهای ارکستر سمفونیک مشخص است؛ اما تا زمانی که قطعه‌ای برای ارکستر موسیقی ملی نوشته و آماده‌ی نواختن شود، زمان بسیار زیادی می‌گیرد. آماده‌سازی یك رپرتوار برای ارکستر موسیقی که شامل 15 قطعه است، انرژی بسیاری صرف می‌کند.»

به قول فخرالدینی، بسیاری از نت‌های مرحوم حنانه توسط خود ایشان برای اجرا به او سپرده شده و به همین خاطر است که گاهی از آثار ایشان در ارکستر استفاده می‌شود. فخرالدینی می‌گوید: «ما داریم خودمان جاده‌ای را می‌سازیم و در آن حرکت می‌کنیم و این بسیار سخت‌تر از حرکت روی جاده‌ای است که پیش از این ساخته شده است.»