موسیقی ما - حالا نزدیک به چهار ماه است که نت سکوت در سالن‌های برگزاری کنسرت نواخته می‌شود. در جایی که البته تا کنون هزاران نفر از هم‌وطنانمان جان خود را از دست داده و صدها هزار نفر سوگوار عزیزان‌شان هستند، لابد این مساله‌‌ای مهم تلقی نمی‌شود؛ مسأله اما آن زمانی اهمیت پیدا می‌کند که به این نکته توجه کنیم که عدم برگزاری کنسرت‌های موسیقی،‌ منتشرنشدن آلبوم‌ها و تعطیلی آموزشگاه‌ها، به معنای به خطر افتادنِ معیشت هزاران نفری است که در این حوزه مشغول فعالیت هستند و در این ماه‌ها، ضررهای جبران‌ناپذیری کرده‌اند. می‌شود برای یک‌بار از زاویه نگاه نوازندگان، صدابرداران، نورپردازان و دیگر عوامل فنی، کارمندان سالن‌های برگزاری کنسرت، کارکنان سایت‌های بلیت‌فروشی، خبرنگاران حوزه‌ی موسیقی و دیگران ماجرا را نظاره کرد و با خود اندیشید که آنان که از آبان‌ماه سال گذشته بنا به دلایل مختلف از روال معمول برنامه‌های خود دور مانده بودند، چگونه باید روزگار می‌گذرانده‌اند؟ پاسخ این سوال چندان پیچیده نیست. حالا اما قرار است از تیرماه کنسرت‌های موسیقی برگزار شود؛ هرچند که هم‌‌چنان نمی‌توان مطمئن بود که آیا برگزاری کنسرت‌ها در شرایط کنونی (فقیرتر شدنِ‌ مردم بر اثر ویروس کرونا و هم‌چنین ترس از آن) می‌تواند گره‌گشا باشد یا نه؟‌
 

• * موسیقی در بحران کرونا

در آن روزهایی که جامعه درگیر بحران کرونا بود، کنسرت‌های آنلاینی توسط شهرداری، بنیاد رودکی و... برگزار شد. کلاس‌هایی هم به شکل آنلاین برگزار شد. اما اینها فقط مثل مسکن‌های ضعیف برای یک بیماری بزرگ عمل کردند و خیلی‌ها خانه‌نشین شدند و اجاره‌ی خانه‌هایشان، قسط‌های سر ماهشان و حتی خورد و خوراکشان با مشکلات بسیار مواجه شد.

چند روز پیش «غلام علمشاهی» رئیس هیأت مدیره کانون ناشران، به شکل صریح اعلام کرد: «کنسرت آنلاین هیچ توجیه اقتصادی ندارد و صرفاً برای فراموش نشدن هنرمندان برگزار می‌شود. این آثار را از اینترنت هم می‌توان دانلود کرد و شنید، این کنسرت‌ها برای مخاطب جذابیت لازم را ندارد. کما اینکه می‌بینیم تمدید هم نشد. علاوه بر آن، در چند سال اخیر وضعیت بسیار بدی را در نشر آثار موسیقی داشتیم و در دوران کرونا هم این مساله به مراتب بدتر شد و به یک فاجعه تبدیل شده است. از این‌ها گذشته مردم آنقدر در حال حاضر گرفتار مشکلات معیشتی و خبرهای انتشار ویروس کرونا هستند که فکر می‌کنم موسیقی هم برایشان جذابیتی ندارد.»
 

• * دولت، کرونا، موسیقی

صندوق اعتباری هنر، دفترچه بیمه‌ی هنرمندان را تا مرداد ماه تمدید کرد و اعلام شد که وام‌هایی هم به هنرمندان داده می‌شود. این‌ها جای تقدیر دارد. اما اصلاً موسیقی مگر دغدغه‌ی چندم دولتی است که خودش هم به خاطر تحریم‌های کمرشکن و ضررهای اقتصادی ناشی از کرونا، با مشکلات بسیار مواجه است. کدام قانون در جهت حمایت از هنرمندان تصویب شده است؟ به بودجه‌ی دفتر موسیقی نگاه کنید و ببینید چند درصد گردش مالی موسیقی را به خود اختصاص می‌دهد؟ کپی‌رایت به کجا رسید؟ راستی از صدا و سیما چه خبر؟ هنوز هم می‌شود چند ساعت بعد از انتشار یک آلبوم، لینک دانلود آن را در سایت‌ها مشاهده کرد؟

اما نمی‌توان این مساله را نادیده گرفت که در این مدت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون هنری او و هم‌چنین مدیرکل دفتر موسیقی، تلاش‌های بسیاری کردند تا کنسرت‌ها آغاز شود. «سید عباس صالحی»، در این مدت بارها نامه‌هایی را به مسئولان نوشته و خسارات وارده به حوزه‌ی فرهنگ و هنر را تبیین کرده است. او هم‌چنین نامه‌هایی به «سعید نمکی» وزیر بهداشت و «عبدالرضا رحمانی فضلی» نوشت و خواستار از سرگیری فعالیت‌های فرهنگی و هنری و بازگشایی مراکز مرتبط با این فعالیت‌ها شد.

در این میان مدیر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و هم‌چنین مدیرعامل خانه‌ی موسیقی و دیگر مسئولان هنری، جلسات متعددی برگزار کردند و همگی متفق‌القول اعلام کردند که ادامه‌ی تعطیلی‌ها خسارات جبران‌ناپذیری به حوزه فرهنگ، هنر و رسانه وارد می‌کند.

«حمیدرضا نوربخش» مدیرعامل خانه‌ی موسیقی، در این زمینه می‌گوید: «باید بپذیریم که تقریباً تمامی فعالیت‌های موسیقایی کشور به‌طور کامل تعطیل شده‌اند. ضمن اینکه اگر بررسی در چرخه اجراهای موسیقی داشته باشیم، می‌بینیم که چند صد نفری در این چارچوب ارتزاق می‌کنند. یعنی منظورم این است که شما فقط چند نوازنده و یک خواننده روی صحنه را نبینید، در برگزاری یک کنسرت عوامل متعددی دخیل هستند که در هر کنسرت تعداد آن‌ها بیش از ۵۰ نفر است.»
 

• * بعد از بازگشایی

حالا از امروز آموزشگاه‌های موسیقی آغاز به کار کرده‌اند و قرار است از اول تیرماه، برنامه‌های فرهنگی و هنری با رعایت پذیرش حداکثر ۵۰ درصد ظرفیت سالن، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی و استفاده هنرجویان از دستکش و ماسک کار خود را آغاز کنند و البته عنوان شده، سالن‌های هنری و آموزشگاه‌هایی که رعایت دستورالعمل‌ها را نداشته باشند، تعطیل خواهند شد.

«محمد اللهیاری» مدیرکل دفتر موسیقی- در گفت‌وگویی عنوان کرده است: «در دو جلسه‌ای که در ۴۵ روز گذشته با سالن‌های برگزاری و شرکت‌های برگزارکننده اجراهای صحنه‌ای یا کنسرت داشتیم، پیش‌بینی کردیم که احتمالا بتوانیم تا ۵۰ درصد از ظرفیت سالن‌ها را استفاده کنیم و برای ۵۰ درصد از سالن بلیط فروشی صورت بگیرد؛ بنابراین قرار شد اگر یک خانواده دو نفره یا چهار نفره، بلیط خریداری کنند و کنار هم بنشینند، دو صندلی از سمت راست و دو صندلی از سمت چپ خالی خواهد ماند تا فاصله اجتماعی حفظ شود و تراکم جمعیت اتفاق نیفتد.»

«اللهیاری» هم تاکید دارد: «قرار شده است که فاصله زمانی برگزاری کنسرت‌ها در یک روز، دو ساعت باشد تا اگر قرار باشد در یک شب در یک سالن دو اجرا برگزار شود، جمعیت اجرای اول بدون عجله خارج شوند و تماشاچیان اجرای دوم با آرامش و بدون ازدحام وارد سالن شوند. همچنین پیش از ورودی سالن‌ها کارشناس بهداشت و پزشک اورژانس مستقر هستند و فرآیند تب‌سنجی و میزان سنجش اکسیژن خون افراد صورت می‌گیرد. اگر سالن‌ها بتوانند از پس هزینه‌ها بربیایند، موضوع استفاده از دوربین‌های حرارتی نیز می‌تواند مد نظر قرار بگیرد. گروه باید ساند چک خود را دو ساعت پیش از آغاز اجرا تمام کرده باشد و اعضای گروه باید حین تمرین نیز از ماسک استفاده کنند.»

قرار است مسئولان سالن‌ها، اقدام به ضدعفونی سالن‌ها کنند و علاوه بر آن استفاده از ماسک برای مخاطبان اجباری شده است. 

«محمد حسین توتونچیان» که بزرگ‌ترین سامانه‌ی بلیت‌فروشی کشور را اداره می‌کند هم در این باره توضیح داده است: «بعد از خرید بلیت اجرا توسط هر کاربر، صندلی چپ و راست هر تعداد بلیت خریدار شده، به صورت اتوماتیک توسط ربات و برنامه‌ای که جدیداً طراحی شده خالی و غیرقابل فروش می‌شود. علاوه بر آن، صندلی‌های جلو و عقب نیز در فاصله استانداردی قرار می‌گیرد که به لحاظ رعایت پروتکل‌های بهداشتی و رعایت فاصله‌گذاری، به استانداردها نزدیک‌تر شویم.»  

او ادامه داده است: «در طول برگزاری کنسرت‌ها شرایط به شکلی است که قبل از آغاز برنامه‌ها تمامی صندلی‌های سالن به طور کامل و با مواد استاندارد ضدعفونی می‌شود. این شرایط قطعاً در روی صحنه اجرا و پشت صحنه نیز حکم‌فرما است که به طور طبیعی باید با استانداردهای جهانی و بهداشتی اعلام‌شده از سوی وزارت بهداشت انجام شود. برای ورود تماشاگران در سالن‌ها نیز ماجرا به گونه‌ای است که مخاطبان از پارکینگ تا ورودی مربوط به چک بلیت‌ها، روی علائم نشانه‌گذاری شده که توسط برگزارکنندگان تدارک دیده شده قدم می‌گذارند. حتی تا محل نشستن در سالن این علائم بهداشتی درج شده است. از سوی دیگر مخاطبان به محض ورود به سالن توسط تیم اجرایی برنامه و بخش حراست به وسیله تب‌سنج چک شده و بدون اینکه به آن‌ها اجازه حضور در لابی داده شود، به سالن اجرای کنسرت هدایت می‌شود. این اقدام نیز به منظور جلوگیری از هر گونه تجمع صورت گرفته که فکر می‌کنم تا حد زیادی نگرانی مخاطبان را برطرف می‌کند.»

اما با پذیرش ۵۰ درصد از تماشاچی‌ها، درآمد سالن‌ها و برگزارکنندگان کنسرت و هنرمندان کاهش خواهد یافت و بر همین اساس،‌ قرار است سالن‌ها برای اجاره‌بهای خود نسبت به سال گذشته تا ۵۰ درصد تخفیف قائل شوند و برهمین اساس قیمت بلیت‌ها با هیچ افزایشی مواجه نخواهد شد. علاوه بر آن برخی تهیه‌کنندگان قول داده‌اند،‌ دستمزد نوازندگان تغییری نخواهد کرد و با خوانندگان نیز تعامل خواهند داشت.

به هر حال چند روزِ‌ دیگر مشخص خواهد شد که آیا برگزاری کنسرت‌ها، آغاز فعالیت اهالی موسیقی است یا این رکود هم‌چنان ادامه دارد.