موسیقی ما- ضیاء الدین ناظم پور*: نخستين سرود ملي ايران كه چندي پيش بحثي بين رهبر اركستر ملل و منوچهر صهبايي را سبب شده بود، اين بار اعتراض مدير اجرايي اركستر ملل به يكي از خوانندگان اثر را در پي داشت. اوايل امسال منوچهر صهبايي در نامه‌اي به مديركل وقت دفتر امور موسيقي وزارت ارشاد از وي خواست نسبت به تضييع حقش در اجراي نخستين سرود ملي ايران تلاش كند كه اين نامه واكنش پيمان سلطاني، رهبر اركستر ملل را به دنبال داشت.
اكنون ضياءالدين ناظم‌پور مدير اجرايي اركستر ملل در يادداشتي درباره نحوه استفاده از اين سرود و عدم رعايت كپي‌رايت نوشته‌ است.

اولين سرود ملي ايران اثر كيست؟
در خصوص لزوم رعایت قوانین کپی رایت و ارج نهادن به حقوق مادی هنرمندان ، سالهاست که همگی از جمله منتقدین ، هنرمندان و مسئولان گفته ایم و شنیده ایم هرچنداخیرا راهکارهایی در این خصوص ارائه و دربخش تکثیر غیر قانونی فیلم های سینمایی بصورت اجرائی در آمده است لیکن هنوز هم به جایگاه واقعی حفظ حرمت آثار هنری به گونه ای شایسته دست نیافته‌ایم.

اما در بحث حقوق معنوی هنرمندان پایبندی به اخلاق هنری از سوی جامعه هنرمندان می‌تواند پایان بخش بحث هائی نظیر عنوان این نوشتار باشد.

اولین سرود ملی ایران در سال 1273 هجری شمسی توسط ژان باتیست لومر نوشته و در همان زمان توسط ارکستر سازهای بادی مدرسه نظام به اجرا در آمد. هرچند که پس از اجرای این سرود توسط ارکستر ملل در سال 1384 برخی در مورد واژه «اولین» که به این سرود اطلاق شده بود نظر مساعدی نداشتند، لیکن این اجرا تحسین اغلب اهالی موسیقی در مورد تنظیم، چگونگی اجرا و شعر سروده شده بر روی آن را در بر داشت.

ایده تنظیم مجدد این سرود برای ارکستر ملل به پیشنهاد آقای پیمان سلطانی و تایید شورای ارکستر صورت پذیرفت. در این تنظیم ضمن تطبیق عوامل ملودیک اثر با اصول موسیقی کلاسیک ایران و اضافه شدن اورتور، کودا و کادانس مناسب و با سرایش شعری ملی – میهنی توسط استاد بیژن ترقی و اجرای حماسی ارکستر، لحن جدیدی از این اثرخلق شد که منحصر به ارکستر ملل است.

با توجه به اين که آقای سیاوش بیضایی ضمن عقد قرار داد رسمی با ارکستر این سرود را برای ارکستر ملل تنظیم نموده و نیز آقای بیژن ترقی طی دست نوشته ای حق اجرای آن را به طور رسمی به ارکستر ملل واگذار و در صفحه 543 کتاب «آتش کاروان» نیز به آن اشاره نموده اند. لذا ارکستر ملل این اجرای سرود مذکور را متعلق به خود دانسته و هرگونه اجرای این سرود را که بر مبنای این تنظیم و شعر توسط افراد یا گروه های دیگر صورت پذیرد غیر قانونی و قابل پیگیری تلقی می‌کند.

شاید پخش چند صد باره ی این سرود از رادیو ها وشبکه های تلوزیونی مختلف کشور با معرفی آقای سالار عقیلی به عنوان خواننده (البته اين اشتباهی است که از سوی مجريان صدا و سيما مدام انجام می گيرد که خواننده را مؤلف و تنها مجری آثار موسيقی می دانند)، ایشان را مجاب نموده است که تصور کنند این اثر متعلق به خودشان است و هر کجا که دلشان بخواهد می توانند با اجرائی ضعیف این سرود را خوانده و فراموش کنند که حتی نامی از ارکستر ملل به عنوان صاحب اثر ببرند.

آقای سالار عقیلی که بخش مهمی از شهرت و اعتبار خود را مدیون ارکستر ملل و این سرود هستند ، باید بدانند که این اثر را نه تنها ایشان بلکه آقایان سینا سرلک و حسین علیشاپور نیز به همراه ارکستر ملل خوانده اند و اتفاقا اجرای آقای حسین علیشاپور به دور از تحریر‌های تقلیدی و فریادهای تصنعی زیباترین اجرای این سرود است که در سی و یکم فروردین 87 در مقابل سر در باغ ملی تهران به سمع مخاطبین ارکستر رسید.
در پایان یاد آور می‌شوم که بهتر است ابتدا به حریم معنوی یکدیگر احترام بگذاریم و سپس رعایت قوانین کپی رایت را انتظار داشته باشیم.

* مدير اجرايي اركستر ملل