گفته می‌شود موسیقی پررمز و راز ایران دارای چند هزار سال سابقة پُربار است. نه سابقه‌ای به طول و عرض جغرافیای امپراتوری ایران در گذشته و نه فلات ایران امروزی، بلکه به بلندای فهمِ تمامیّت بشری در کرة خاکی. موسیقی بی‌کلام ایران فارغ از هر گونه کلام و بیان از حنجرة آدمی، نه‌تنها جهان اصوات بلکه جهان آدمی را تحت‌الشعاع خود قرار داده است. موسیقی‌ای که، قبل از اسلام (حتی در آن زمانه هم یکتاپرست بودیم) و پس از روی‌آوری ایرانیان به این دین مبین در زمرة علوم خاصه در بین مردمان دنیا مطرح بوده است.

بزرگان علم و فلاسفه و علمای نجوم و دین و فرهیختگان، همه به نوعی موسیقی را در دو مقولة فیزیک و متافیزیک مورد بررسی و مُداقّه قرار داده‌اند. آنچه در طول تاریخِ پرفراز و نشیب موسیقی ایرانی می‌نگریم، حاکی از صلابت و اقتدار و حماسه در کنار تغزّل و تفنّن و نشاط و روزآمدی در گذر زمان است؛ تا جایی که این موسیقی جدای از رفتارهای سیاسی و فرهنگی و اجتماعی دوره‌های مختلف حاکمیتی نبوده و مسلماً موسیقی ایران هماره از پشتوانة ستُرگِ آیین‌های دینی و ملی برخوردار بوده است و در نهان و آشکار روزگاران صیقل‌خورده و با مفاهیم حکمی و ادبی مملو گشته از عرفان حقیقی‌ای که از آن در تمامی مکان‌ها و لحظه‌ها بهره‌جویی می‌شود و جانِ مشتاقِ نیوشای گوش هوش آدمی را سرشار از دانش باطنیِ معنویت نهفته در این موسیقی از خطة عالم هستی می‌کند.

موسیقی در ایران از انواع متنوعِ «روستایی» و «شهری» برخوردار است که هر یک را زیرشاخه‌هایی متناسب با فرهنگِ آداب و رسوم و رفتارهای قومی-قبیله‌ای تا مناسبات دینی و مذهبی و اجتماعی و فراملیتی را شامل می‌شود. البته این فراوانی و تنوع موسیقایی برگرفته از ریتم و ملودی، پدیدآوردگانی داشته و دارد که در حقیقت، تاریخ‌سازانِ موسیقی این مرز و بوم بوده و هستند.

موسیقی شهری یا به عبارت درست‌تر «موسیقی ملی ایران» و به عبارت مصطلحِ دیگر «موسیقی سنتی» که برگرفته از موسیقی تدوین شده از دورة قاجاریه توسط خاندان فراهانی است، در طول تاریخ همراه و همدوش با ملایمات و ناملایمات مردمی بوده تا جایی که در یکصد سال اخیر به ویژه از دورة مشروطیت با وجود سردمداران شعر و ترانه و تصنیف و موسیقی همچون عارف قزوینی و علی‌اکبر شیدا و امیر جاهد جریان کلام و بیان موسیقایی در خدمت هویت ایرانیِ متجدد رو به توسعه و کمال زندگی نوین، تبدیل به موسیقی‌ای بنیادی‌تر و حماسه‌ساز شده و تا جایی پیش می‌رود که از کلاس‌های درس موسیقی استادان بنام آن دوران تا مدرسة موسیقی نظام و همین‌طور در فرآیند توسعة هنر موسیقی در هنرستان‌ها و دانشکده‌ها و رسانه‌هایی چون رادیو و تلویزیون، حضور چهره‌ها و شخصیت‌های علمی-هنری فن موسیقی جایگاهی ویژه برای این رشتة هنری ظریف و تأثیرگذار در جامعه ایرانی رقم زده شده است.

بی‌شک نقش افرادِ هنرمند در جایگاه نوازنده، آهنگساز، خواننده و ترانه‌سرا نوعی دیگر از موسیقی ارزش‌مدار هدفمند را بنیان نهاد که امروزه بدون نام آنان نمی‌توان به درستی موسیقی ایرانی را تعبیر و بررسی و تفسیر کرد. موسیقی‌دانانی که از دورة غلامحسین درویش، علی‌نقی وزیری و ابوالحسن صبا که در تداوم روند منطقی قرن بیستم گام برمی‌داشتند می‌رسیم به موسیقی‌دانان عصر رادیو امثال علی تجویدی، خالدی‌ها، بدیع‌زاده، ورزنده، بنان، محجوبی‌ها، مجد، شهناز و بسیاری دیگر و البته «مرکز حفظ و اشاعة موسیقی ایرانی» وابسته به رادیو و تلویزیون ملّی وقت به سرپرستی بزرگانی چون نورعلی برومند و داریوش صفوت که زنده‌یاد محمدرضا لطفی در کنار مجید کیانی، داریوش طلایی، حسین علیزاده، داود گنجه‌ای، پرویز مشکاتیان و هنرمندان دیگر به عنوانِ چهرة ‌درخشان حافظِ سنتِ رو به مدرنیتة موسیقی ایرانی را با تأسیس گروه شیدا و حضور در «گل‌های تازه» طعمِ خوشِ انقلاب و موسیقی انقلاب در برخی ناملایمات و ناخوشی‌های پهنة موسیقی دوران خود شد.

محمدرضا لطفی حقیقتاً لطفی بود در موسیقی قبل و بعد از انقلاب اسلامی که بسیاری از جوانانِ اهل شور و معرفت به باطن موسیقی اصیل ایرانی را با نگاهی تازه جذب و پرورش داد. بودن و رفتن لطفی همانند نداشت، آن‌گونه بود که به هنر متعالی می‌اندیشید و آن‌گونه رفت که تعالی هنر را متذکر شد! او خنیاگری بدیع بود که زوایای گوناگون ارائه موسیقی را در ابعاد متنوع با ساز و زبان خود آن‌گونه می‌سرود که گویی زبان حال مردم روزگار خود بود؛ چه در غم و چه در شادی.

آری لطفی نیز هویت ملی موسیقی را لبیکی دوباره گفت، چنان که گویی مسیر چند هزار ساله را در 6 دهه عمر مفید خود از باربد و نکیسا تا به امروز به دوش کشید.

به راستی، آثار جاودانه استاد محمدرضا لطفی در دهه 50 او را جاودانه ساخت تا جایی که اگر همان تعداد آثار اکستر گل‌های تازه مثل «ناز لیلی» در سه‌گاه با تارنوازی و جواب آواز بی‌بدیل با صدای محمدرضا شجریان و تنظیم جواد معروفی و رهبری فرهاد فخرالدینی با شعر طبیب خراسانی کافی است تا «لطفی» را لطف موسیقی معاصر ایران بدانیم. این حقیر این سعادت را یافت که در برنامه رادیویی «چراغ موسیقی» و در شبکه مستند سیما، مستند لطفی را با حضور دوستان و یارانش هدیه‌ای داشته باشد به خیل عظیم طرفدارانش. یادش گرامی باد.